Dogodilo se na današnji dan
Danas je nedelja, 30. mart, 90. dan 2008. Do kraja godine ima 276 dana.
1135.
Rođen je jevrejski filozof, lekar, matematičar i
astronom Mojsije ben Majmon, poznat kao Majmonides, sledbenik
Aristotela, najveći jevrejski filozof srednjeg veka. U najvažnijem
filozofskom delu ''Vodič ljubavi'' pokušao je da zasnuje religiju na
racionalnim osnovama, što je izazvalo žestoku osudu ortodoksnih
pristalica judaizma. Napisao je više astronomskih i matematičkih
rasprava i 18 medicinskih traktata s teorijama znatno ispred vremena
u kojem je živeo.
1853.
Rođen je holandski slikar Vinsent van Gog, jedan od
najoriginalnijih i najtemperamentnijih u istoriji slikarstva. Slikao
je žarkim bojama, a njegova ekspresivna dela prodorne snage,
neprevaziđena su u neposrednom izražavanju psihičkih stanja.
Nepriznat za života, praćen je mnogim nedaćama koje su ga bacale
u duboku depresiju. U nervnom rastrojstvu ubio se 1890. Njegova dela
- oko 850 slika i više od 900 crteža, mahom pejzaža, portreta i
mrtvih priroda - presudno su uticala na modernu umetnost.
1856.
U Parizu je mirovnim ugovorom okončan Krimski rat
vođen od 1953. između Rusije i Otomanskog carstva, kojem su se
priključile Francuska, Velika Britanija i Sardinska kraljevina
(Pijemont). Jednom od odredaba zagarantovana je unutrašnja
samostalnost Srbije, ali je Turcima dopušteno da zadrže posede u
nekim većim gradovima.
1867.
Senatu SAD podnesen je najneobičniji ugovor novijeg
vremena - o kupovini od Rusije Aljaske, teritorije od milion i po
kvadratnih kilometara, za samo 7,2 miliona dolara. Vrednost Aljaske
se pokazala već 1897. kad je otkriveno zlato, kasnije bogata
nalazišta mnogih ruda, najzad i nafta.
1894.
Rođen je ruski konstruktor aviona Sergej
Vladimirovič Iljušin, koji je tokom tri decenije konstruisao više
od 50 tipova aviona. Posebno je poznat po oklopnom jurišnom avionu
''Il-2'' za potrebe sovjetskog ratnog vazduhoplovstva u Drugom
svetskom ratu i putničkim avionima konstruisanim posle rata
(''Il-12'', ''Il-18'', ''Il-62'', ''Il-86'').
1905.
Grci su na Kritu podigli ustanak protiv turske
vladavine. To grčko ostrvo u Sredozemnom moru pripalo je Grčkoj
1913, posle balkanskih ratova.
1940.
Japan je uspostavio marionetsku vladu u okupiranoj
Kini.
1944.
Britanski i američki bombarderi zasuli su drugi put
u Drugom svetskom ratu Niš tepihom bombi, usmrtivši najmanje 50
srpskih civila. Prilikom prvog bombardovanja grada u oktobru 1943,
poginulo je više od 250 ljudi.
1945.
Sovjetska armija je u Drugom svetskom ratu
oslobodila baltičku luku Dancig (sadašnji Gdanjsk).
1950.
Umro je francuski državnik Leon Blum, vođa
Socijalističke stranke od osnivanja 1920, prvi socijalista premijer
Francuske. Predvodio je vladu Narodnog fronta 1936. i 1937. i u
proleće 1938, a treći put bio je premijer 1946. i 1947. U Drugom
svetskom ratu Nemci su ga internirali u koncentracioni logor Dahau.
1967.
NATO je zatvorio vojne štabove u Francuskoj, pošto
je predsednik Šarl de Gol odlučio da povuče zemlju iz tog
zapadnog vojnog saveza pod dominacijom SAD.
1973.
Poslednji kontingent trupa SAD napustio je Južni
Vijetnam, okončavajući direktno vojno uplitanje Vašingtona u
Vijetnamski rat, tokom kojeg je poginulo više od 58.000 američkih
vojnika. Uz smanjenu pomoć pokrovitelja s druge strane Tihog
okeana, marionetski sajgonski režim srušen je 1975, posle čega su
ujedinjeni Severni i Južni Vijetnam.
1973.
S glavne železničke stanice u Beogradu ispraćena
je poslednja kompozicija s lokomotivom na parnu vuču.
1974.
Prvi kineski putnički avion sleteo je u Njujork.
1979.
Iranci su na dvodnevnom referendumu ubedljivom
većinom izglasali uspostavljanje islamske republike.
1981.
Predsednika SAD Ronalda Regana, u trenutku dok je
izlazio iz jednog hotela u Vašingtonu, lakše je ranio atentator
Džon Hinkli.
1983.
Umro je srpski političar i pisac Rodoljub
Čolaković, učesnik građanskog rata u Španiji i jedan od
organizatora ustanka u Srbiji u Drugom svetskom ratu. Kao pripadnik
levičarske terorističke organizacije ''Crvena pravda'' 1921.
uhapšen je i osuđen na 12 godina zatvora pod optužbom za
umešanost u atentat na ministra unutrašnjih poslova Milorada
Draškovića. Na robiji je s Mošom Pijade preveo prvi to
'Kapitala'' Karla Marksa i ''Bedu filozofije''. Dela: ''Španija u
plamenu'', ''Kuća oplakana'', ''Zapisi iz narodnooslobodilačkog rata'',
''Utisci iz Indije'', ''Susreti i sjećanja'', ''Kazivanje o jednom
pokoljenju''.
1986.
Umro je američki filmski glumac Džejms Kegni,
umetnik nesvakidašnje energije i ekspresivnosti, koji je u žanru
kriminalističkog filma bio personfikacija ''anđela garava lica'',
folklornog heroja epohe prohibicije i velike ekonomske krize.
Filmovi: ''Državni neprijatelj'', ''Grešnikov odmor'', ''Prolaz za
pakao'', ''Huk gomile'', ''Pobednik uzima sve'', ''Anđeli garava lica'',
'San letnje noći'', ''Oklahoma Kid'', ''Jenki Dudl Dandi'' (Oskar), ''Krv
na suncu'', ''Belo usijanje'', ''Cena slave'', ''Čovek sa hiljadu lica'',
''Jedan, dva, tri'', ''Regtajm''.
1990.
Parlament Estonije proglasio je ŠSR okupatorskom
silom i zatražio punu nezavisnost.
1993.
Vlada u Skoplju odbacila je naziv ''Bivša
Jugoslovenska Republika Makedonija'', koji su predložili
međunarodni posrednici radi priznavanja novostvorene države i
njenog prijema u UN.
1997.
U bombaškom napadu tokom mitinga u glavnom gradu
Kambodže Pnom Penu, ubijeno je 10 i ranjeno više od 100 ljudi,
uključujući vodeće kambodžanske opozicione političare.
1999.
U trećem napadu na čačansku fabriku ''Sloboda'' od
početka NATO agresije na Saveznu Republiku Jugoslaviju, gotovo
sasvim su uništeni pogoni za proizvodnju usisivača, električnih
šporeta i ostale bele tehnike, a šteta posle vazdušnih udara
procenjena je na najmanje 300 miliona dolara.
1999.
Francuski list ''Parizijen'' objavio je fotografiju
olupine američkog aviona ''F-117A'' u blizini Teočaka u
severoistočnoj Bosni, pored koje su stražarili američki vojnici.
2003.
U Njujorku su čak i barovi i restorani proglašeni
nepušačkim zonama.
2005.
Umro je srpski pozorišni reditelj Miroslav
Belović, član Jugoslovenskog dramskog pozorišta (JDP) od 1948.
godine. Kao pedagog radio je na Akademiji za pozorišnu umetnost
(kasnije FDU) od njenog osnivanja 1949. godine. Upravnik JDP bio je
od 1963. do 1966. godine. Najznačajnije Belovićeve režije na
sceni JDP-a bile su Plaut - ''Hvalisavi vojnik'', Šon O'Kejsi - ''Plug
i zvezde'', Georg Bihner - ''Dantonova smrt'', Jovan Hristić -
''Savonarola i njegovi prijatelji'', Belović i Stevan Pešić - ''Omer
i Merima'', Slavomir Mrožek - ''Tango'', Marin Benetović -
''Hvarkinja'', '', Branislav Nušić - ''Mister Dolar'', Marin Držić -
''Dundo Maroje'', Nušić - ''Ne očajavajte nikad!''...
2006.
Španski parlament usvojio je plan autonomije
Katalonije. Španski parlament usvojio je kontroverzni plan
proširenja autonomije Katalonije, kojim se toj regiji daju veća
ovlašćenja u oblasti finansija i pravosuđa, ali i atributi nacije
- do tada pripisivani isključivo Španiji kao državi. Plan su
podržali poslanici socialističke vlade, dok su poslanici desne
Narodne partije bili protiv. Opozicija je ocenila da je predlog
katalonskog regionalnog parlamenta, poznat i kao novi statut
Katalonije, neustavan i da predstavlja pretnju za jedinstvo
Španije. Među partijama koje su glasale protiv plana o autonomiji
bila je i separatistička katalonska partija ERC, koja je ocenila da
plan ''ne ide dovoljno daleko'' u smislu daljeg osamostaljenja
Katalonije.
2006.
Umro je bivši predsednik Estonije Lenart Meri,
ključna ličnost pokreta za nezavisnost te baltičke zemlje. Meri -
državnik, pisac i reditelj - bio je predsednik Estonije od 1992. do 2001.
2007.
Najmanje 54 osobe, od kojih su većina stranci iz
raznih islamskih zemalja, ubijene su u sukobima između terorista
povezanih sa Al Kaidom i pripadnika pakistanskih plemena u regionu
Južni Vaziristan. Reč je provinciji na granici sa Avganistanom,
koja služi kao baza talibanskim pobunjenicima.
2007.
Umro je Božidar Kovaček, srpski književnik,
profesor, teatrolog, predsednik Matice srpske. Kovaček je rođen
1930. godine u Bosanskoj Dubici. Gimnaziju je završio u Novom Sadu,
a Filozofski fakultet u Beogradu, gde je doktorirao 1963. sa tezom o
Jovanu Djorđeviću. Predavao je narodnu književnost i opšti kurs
istorije jugoslovenske književnosti na Filozofskom fakultetu u
Novom Sadu. Bio je upravnik Biblioteke Matice srpske, redovni
profesor i dekan novosadske Akademije umetnosti, a naučne oblasti
bile su mu istorija srpske književnosti i kulture 18. i 19. veka.
Bio je osnivač i glavni urednik časopisa za scenske umetnosti i
muziku, predsednik Upravnog odbora Sterijinog pozorja i
potpredsednik Vukove zadužbine. Objavio je mnoga dela iz istorije
književnosti i teatrologije.
Citat
