Dogodilo se na današnji dan

[Morpheus]

Na današnji dan, 26. novembar

1504. Umrla Isabela I Katolička, kraljica Kastilje od 1474. Njenom udajom za Fernanda II Aragonskog ujedinjeni su Kastilja i Aragon i stvoreni temelji jedinstvene španske države i kolonijalnog carstva. Tokom njihove vladavine uspostavljen sud inkvizicije, proterani Jevreji, zauzimanjem Granade definitivno slomljena vlast Mavara. 1492 opremljena ekspedicija Kristifora Kolumba koja je otkrila Ameriku, 1503. od Francuske oteta Napuljska Kraljevina.

1703. U dvodnevnoj velikoj oluji u južnoj Engleskoj poginulo najmanje 8.000 ljudi.

1744. Umro italijanski proizvođač violina Đuzepe Gvarneri, uz Antonija Stradivarija najveći majstor izrade klasičnih violina.

1880. Sile prisilile Tursku da Crnoj Gori preda Ulcinj. Crnogorci grad zauzeli u ratu od 1876. do 1878.

1855. Umro poljski pisac Adam Mickijevič, najistaknutiji poljski romantičar. Njegov idilični ep "Pan Tadeuš", s vizijom stare Poljske koja nestaje, smatra se najvećim delom poljskog romantizma.

1914. U Prvom svetskom ratu eksplodirao britanski ratni brod "Bulvork", dok je u njega ukrcavana municija. Od 750 članova posade preživelo njih 12.

1922. Otvorena grobnica faraona Tutankamona, koju je u Dolini kraljeva, kod Luksora, otkrio engleski arheolog Hauard Karter. Karter i lord Karnavon prvi koji su ušli u grobnicu više od 3.000 godina po polaganju faraona u nju.

1940. Nemci u okupiranoj Varšavi u Drugom svetskom ratu počeli da ograđuju deo grada i da prave geto za oko pola miliona poljskih Jevreja.

1942. U Bihaću, u Drugom svetskom ratu, osnovano Antifašističko veće narodnog oslobođenja Jugoslavije, 54 delegata izabrala Izvršni odbor AVNOJ-a s Ivanom Ribarom na čelu.

1949. U Indiji prihvaćen ustav kojim je Indijska Unija postala republika u okviru Britanskog komonvelta. Ustav stupio na snagu u januaru 1950.

1965. Francuska lansirala prvi veštački satelit.

1967. Narodni oslobodilački front u Adenu proglasio Narodnu Republiku Jemen posle 128 godina britanske kolonijalne vladavine.

1968. Umro nemački pisac Arnold Cvajg, autor romana "Slučaj narednika Griše", koji mnogi kritičari smatraju najboljom nemačkom knjigom o Prvom svetskom ratu.

1978. Iranski verski lideri i političari, u nastojanju da obore šaha Rezu Pahlavija, proglasili generalni štrajk, koji je paralizovao život u Iranu.

1979. Međunarodni olimpijski komitet glasao da, posle 21godine odsustva, Kini obnovi članstvo u toj organizaciji.

1986. Iranska raketa koja je pala na irački glavni grad Bagdad usmrtila 48 civila.

1987. Tajfun na Filipinima razorio oko 14.000 kuća, poginulo 270 ljudi.

1990. Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija odobrio mirovni plan za Kambodžu.

1993. Prvi generalni štrajk u Belgiji, posle gotovo pola veka, paralizovao privredu i saobraćaj i primorao Vladu na pregovore sa sindikatima.

1998. U zajedničkoj deklaraciji tokom posete predsednika Kine Đanga Cemina, Japan izrazio duboko kajanje zbog akcija koje je preduzeo u Kini u Drugom svetskom ratu.

2000. Bivši predsednik Jugoslavije Slobodan Milošević na vanrednom kongresu Socijalističke partije Srbije ponovo izabran za predsednika partije. Milošević u junu naredne godine izručen Haškom tribunalu.

2001. Kralj Nepala Gjanendra objavio vanredno stanje u zemlji posle trodnevnih nemira tokom kojih je ubijeno najmanje 100 ljudi. Nerede izazvali pripadnici maoističkog gerilskog pokreta u pokušaju da svrgnu monarhiju.

[Morpheus]

Na današnji dan, 27. novembar

8. p.n.e. Umro Flak Kvint Horacije, jedan od najvećih pesnika antičkog Rima. Njegova poezija imala veoma značajan uticaj na evropsko pesništvo.

1570. Umro italijanski arhitekta i vajar Jakopo Sansovino, graditelj biblioteke Svetog Marka i Lođete u Veneciji, statua Neptun i Mars na stepeništu Duždeve palate i reljefa u mermeru u lođi crkve Svetog Marka.

1701. Rođen švedski fizičar i astronom Anders Celzijus, tvorac skale za merenje temperature koja je po njemu dobila naziv. Bio profesor astronomije u Upsali i direktor prve švedske opservatorije.

1879. Francuska skupština iz Versaja premeštena u Pariz.

1895. Umro francuski pisac Aleksandar Dima Sin. Proslavio se romanom "Dama s kamelijama", prema kom je napisan libreto za Verdijevu operu "Travijata".

1919. U okviru Versajske mirovne konferencije posle Prvog svetskog rata Bugarska potpisala dokument kojim je Dobrudža pripala Rumuniji, istočna Trakija Grčkoj, a gradovi Dimitrovgrad, Bosilegrad i Strumica Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca.

1926. Ahmed Ben Zogu potpisao u Tirani ugovor sa Italijom kojim je Albanija stavljena pod italijanski protektorat.

1940. U Rumuniji profašistička "Gvozdena garda" ubila više od 60 saradnika izbeglog kralja Karola II, među kojima bivšeg premijera Nikolaea Jorgu.

1940. Nemačka u Drugom svetskom ratu anektirala francusku pokrajinu Lorenu.

1941. Poslednje italijanske jedinice predale se savezničkim snagama u tvrđavi Gonder u Etiopiji. Saveznici zarobili 23.000 italijanskih vojnika.

1942. Francuzi u Drugom svetskom ratu potopili veći deo ratne flote u tulonskoj luci kako bi sprečili da brodovi padnu u ruke Nemcima, koji su upravo ušli u Tulon.

1942. Rođen američki pevač, gitarista i pisac pesama Džimi Hendriks, jedan od najpopularnijih muzičara u svetu šezdesetih godina XX veka. Umro 1970. od prekomerne doze droge.

1943. Na aerodromu u Glamočkom polju u Drugom svetskom ratu poginuo Ivo Lola Ribar, generalni sekretar Saveza kominističke omladine Jugoslavije, kada je kao šef vojne misije krenuo u Kairo.

1953. Umro američki pisac Judžin Gledston O'Nil, tvorac moderne američke drame i prvi američki dobitnik Nobelove nagrade za književnost.

1968. Pripadnici jugoslovenske vojske i policije ugušili masovne demonstracije Albanaca na Kosovu na kojima je zahtevano da ta pokrajina Srbije dobije status republike. Demonstracije održane na Dan zastave, državnog praznika Albanije.

1989. U eksploziji u vazduhu kolumbijskog "boinga 727", koji je leteo na liniji Bogota-Kali, poginulo svih 107 putnika i članova posade. Pretpostavlja se da je u avionu bila bomba.

1991. Masa u Pnom Penu napala nominalnog lidera Crvenih Kmera Kije Sampana, koji je evakuisan u Bangkok da ne bi bio linčovan.

1991. Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija odobrio slanje mirovnih snaga u Jugoslaviju.

1996. U jeku protesta zbog krađe glasova na lokalnim izborima u Srbiji vlasti prekinule rad Radija B92 Radio Indeksa, dve najslušanije beogradske radio-stanice koje su stalno i detaljno izveštavale o građanskom protestu. Radio-stanice nastavile rad 5. decembra.

1996. U eksploziji gasa u rudniku uglja u kineskoj provinciji Šansi poginulo više od 90 rudara.

1997. U sukobima srpskih snaga bezbednosti i kosovskih Albanaca kod mesta Srbica i u selu Rezniće poginula dva policajca i jedan Albanac, četiri policajca povređena.

2000. Agencija Ujedinjenih nacija za sidu objavila da je od početka pandemije side pre 20 godina od te bolesti umrlo više od 21 milion ljudi širom sveta.

2000. Norveški kralj Herold otvorio, u zapadnoj Norveškoj, najduži tunel za drumski saobraćaj na svetu. Tunel dugačak 16.900 metara potukao rekord St. Gotard tunela u Švajcarskoj, koji je pušten u promet 1980, a dugačak je 16.300 metara.

2001. NASA saopštila da je Habl, svemirski teleskop, otkrio atmosferu planete udaljenu od Zemlje 150 svetlosnih godina. To je prvi put da je atmosfera planete koja se nalazi van Sunčevog sistema direktno opažena.

[Morpheus]

Na današnji dan, 28. novembar

1520. Portugalski moreplovac Fernando Magelan uplovio u Pacifik, prošavši iz Atlantskog okeana kroz moreuz koji sada nosi njegovo ime.

1632. Rođen francuski kompozitor italijanskog porekla Žan-Batist Lili, tvorac klasične francuske opere, s baletom, horovima, arijama i scenskim efektima. S Molijerom stvorio novu dramsko-muzičku vrstu, comedie ballet. Glavna ličnost muzičkog života na dvoru Luja XIV i celog Pariza. Pripisuje mu se prva upotreba palice za dirigovanje.

1757. Rođen engleski slikar, bakrorezac i pisac Viljem Blejk, pesnik intuicije i mašte. Književnu slavu stekao zbirkama pesama "Pesme iskustva" i "Pesme nevinosti", a kao slikar poznat po 21 ilustraciji za "Knjigu o Jovu" i ilustracijama Čoserovih "Kanterberijskih priča". Njegova poezija postala poznata i cenjena tek krajem XIX veka i uticala na brojne pesnike, posebno nadrealiste.

1820. Rođen nemački filozof Fridrih Engels, jedan od osnivača naučnog socijalizma i najbliži saradnik Karla Marksa. Osnovne postavke materijalističkog poimanja sveta izložio u delu "Anti-Diring", u saradnji s Marksom napisao "Nemačku ideologiju" i "Manifest komunističke partije".

1821. Panama proglasila nezavisnost od Španije i pridružila se Kolumbiji.

1829. Rođen ruski klavirski virtuoz i kompozitor Anton Grigorjevič Rubinštajn, osnivač Konzervatorijuma u Petrogradu. Pripadao tzv. kosmopolitskom pravcu, nasuprot tzv. Velikoj petorci. Komponovao opere, klavirske kompozicije, solo-pesme.

1830. U Beogradu, na Tašmajdanu, u prisustvu kneza Miloša i beogradskog paše, svečano pročitan hatišerif turskog sultana Mahmuda II o autonomiji Srbije. Turci potom prodali imanja Srbima i napustili Beograd.

1858. Na zahtev opozicionih vođa obrenovićevaca i liberala u Kneževini Srbiji sazvana skupština, prva u parlamentarnoj istoriji Srbije, na osnovu posebno usvojenog zakona. Ranije skupštine zasnivale se na običajnom pravu. Svetoandrejska skupština, čije je zasedanje počelo 30. decembra, izvršila smenu dinastija u Srbiji, zbačen Aleksandar Karađorđević, na presto vraćen Miloš Obrenović.

1878. Umro Đura Jakšić, najveći liričar srpskog romantizma i jedan od najdarovitijih slikara XIX veka. Pored poezije pisao pripovetke i herojske poeme.

1905. Irski političar Artur Grifit u Dablinu osnovao partiju Šin fejn, koja je okupila pobornike nezavisnosti Irske od Velike Britanije.

1907. Rođen Alberto Moravija, jedan od najistaknutijih i najplodnijih italijanskih književnika XX veka.

1912. Posle 400 godina turske vladavine Albanija proglasila nezavisnost, priznatu na konferenciji ambasadora velikih sila u Londonu 20. decembra i Londonskim ugovorom o miru 30. maja 1913. U mestu Valona formirana prva privremena vlada.

1919. Nensi Estor prva žena izabrana u parlament Velike Britanije.

1920. U Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca održani prvi izbori za Ustavotvornu skupštinu. Najviše glasova dobile demokrate, 92 od 419 mandata, i radikali, 91, iznenađenje priredili komunisti s 50 poslaničkih mesta. Žene, vojnici i pripadnici nacionalnih manjina nisu imali pravo glasa.

1943. Lideri SAD, Velike Britanije i SSSR-a na konferenciji u Teheranu razmatrali vođenje rata protiv Nemačke i posleratno uređenje Evrope.

1945. Umro teniser i političar SAD Dvajt Dejvis. 1900. osnovao tenisko takmičenje nacija Kup Dejvis. Ministar rata od 1925. do 1929. i generalni guverner SAD na Filipinima od 1929. do 1932.

1950. U Beogradu osnovan Muzej pozorišne umetnosti Srbije.

1971. Pripadnici palestinske terorističke organizacije Crni septembar ubili premijera Jordana Vasfija Tela u Kairu, gde je doputovao radi učešća na Arapskoj konferenciji.

1975. Revolucionarni front za nezavisnost Istočnog Timora proglasio nezavisnost od Indonezije i osnivanje Demokratske republike Istočni Timor.

1979. Novozelanđanski avion DC-10 udario u planinu Erebus na Antarktiku. Poginulo svih 257 putnika i članova posade.

1994. Norvežani na referendumu odbili da se priključe Evropskoj uniji.

1996. General Ratko Mladić, protiv kog je Haški tribunal podigao optužnicu 25. jula 1995, formalno smenjen sa mesta komandanta Glavnog štaba Vojske Republike Srpske. Mladić na tom mestu bio od 12. maja 1992.

2000. Parlament Holandije odobrio zakon kojim se dopuštaju eutanazija i samoubistvo uz pomoć lekara. Holandija prva zemlja koja je legalizovala takvu praksu.

2001. Na stotine zarobljenih boraca Al Kaide umrlo u Avganistanu pošto je Severna alijansa na kraju krvave pobune preuzela kontrolu nad tvrđavom blizu Mazari Šarifa.

[Morpheus]

Na današnji dan, 29. novembar


Na današnji dan 2008. umro je danski arhitekta Jorn Utzon, poznat kao tvorac Sidnejske opere (FoNet)

1314. Umro je francuski kralj Filip IV Lepi, koji je 1306. proterao Jevreje iz Francuske i konfiskovao njihovu imovinu. Tokom sukoba sa papom Bonifacijem VIII sazvao je 1302. Skupštinu triju staleža - sveštenstva, plemstva i građanstva, prvi put u istoriji Francuske, a nakon papine smrti, sporazumeo se s novim papom Klementom V, Francuzom, da se papsko sedište premesti u Avinjon.

1516. Umro je italijanski slikar Đovani Belini, jedan od tvoraca venecijanske škole. Bio je učitelj Đorđonea i Ticijana.

1543. U Londonu je od kuge umro nemački slikar Hans Holbajn Mlađi, dvorski slikar kralja Henrija VIII, majstor crteža i autor čuvenih portreta. "Erazmo Roterdamski", "Madona gradonačelnika Majera", "Henri VIII".

1780. Umrla je austrijska carica, češka i mađarska kraljica Marija Terezija. Tokom vladavine od 1740. sprovodila je reforme u duhu prosvećenog apsolutizma, ali i centralizaciju i germanizaciju. Da bi osigurala osporavani presto, vodila je rat za austrijsko nasleđe od 1740. do 1748, u kojem joj je 1745. pruski kralj Fridrih II preoteo Šleziju.

1854. Umro je srpski diplomata i vojvoda prota Mateja Nenadović, predsednik Praviteljstvujuščeg sovjeta - prve srpske vlade. Sa stricem Jakovom pokrenuo je Prvi srpski ustanak u valjevskoj i šabačkoj nahiji i učestvovao u borbama, a pregovarajući s Turcima i Rusijom uspostavio je prve diplomatske kontakte ustanika sa stranim državama. Njegovi "Memoari", pored književne vrednosti, predstavljaju dragocen dokument vremena.

1864. U Sent Kriku, u američkoj državi Kolorado, jedinica pukovnika Džona Čivingtona masakrirala je najmanje 400 Čejena i Arapahosa, koji su se predali uz prethodno dobijenu dozvolu da se ulogoruju.

1890. Otvoreno je zasedanje prvog japanskog parlamenta. Parlament je imao dva doma - gornji, sa 480 članova, i donji, sa 252 člana.
1918. Na Velikoj narodnoj skupštini u Podgorici svrgnut je kralj Nikola I Petrović i proglašeno ujedinjenje Crne Gore sa Srbijom. Aktom o ujedinjenju crnogorska država je prestala da postoji.

1924. Umro je Đakomo Pučini, najznačajniji italijanski operski kompozitor posle Verdija. Operom "Boemi" dao je prototip italijanske opere lirsko-sentimentalnog, građanskog karaktera s kraja XIX veka ("Toska", "Madam Baterflaj", "Turandot", "Manon Lesko").

1941. Na brdu Kadinjača kod Užica u Drugom svetskom ratu izginuo je Radnički bataljon štiteći glavninu partizanskih snaga. Nemačke jedinice su, uz podršku avijacije, prešle Kadinjaču tek posle pogibije 180 partizana s komandantom Dušanom Jerkovićem. Bio je to kraj Užičke republike, osnovane krajem septembra 1941, prve slobodne teritorije u okupiranoj Evropi.

1943. Na Drugom zasedanju Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije u Jajcu, to veće je konstituisano kao vrhovno zakonodavno i izvršno predstavničko telo i ustanovljen je Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije. Doneta je odluka o federativnom uređenju države, a kraljevskoj vladi u izbeglištvu zabranjen je povratak u zemlju.

1945. Ustavotvorna skupština u Beogradu ukinula je monarhiju, lišavajući dinastiju Karađorđevića svih prava u zemlji i proglasila Federativnu Narodnu Republiku Jugoslaviju.

1947. Generalna skupština Ujedinjenih nacija izglasala je podelu Palestine na jevrejski i arapski deo, s Jerusalimom pod kontrolom svetske organizacije, što je 1948. omogućilo stvaranje države Izrael.

1987. Iznad Burme se srušio južnokorejski avion sa 115 putnika i članova posade. U Bahreinu je potom uhapšena jedna žena koja je priznala da je severnokorejski agent i da je eksploziv u avion postavila po nalogu njene vlade s ciljem da omete održavanje Olimpijskih igara u Seulu 1988.

1991. Komisija za arbitražu Mirovne konferencije o Jugoslaviji (Badenterova komisija) objavila je rezultate međunarodne arbitraže prema kojima se SFR Jugoslavija "nalazi u procesu nestajanja" i da su sve republike bivše federacije njeni sukcesori.

1996. Međunarodni sud za ratne zločine u Hagu osudio je na 10 godina zatvora bosanskog Hrvata Dražena Erdemovića, koji je priznao da je, kao pripadnik Vojske Republike Srpske, učestvovao u masovnoj likvidaciji bosanskih Muslimana u Srebrenici u julu 1995. To je bila prva presuda za ratni zločin jednog međunarodnog suda posle Nirnberškog i Tokijskog procesa.

1998. U Beogradu je u 66. godini umro Živojin Pavlović, jedan od najznačajnijih srpskih filmskih reditelja i književnika "nove srpske proze". Njegov film "Dezerter" (1992), prvo je filmsko delo koje govori o tragediji rata na prostoru bivše SFR Jugoslavije.

1999. Rivalske partije u Severnoj Irskoj formirale su protestantsko-katoličku vladu, primoravši tako ogorčene neprijatelje da prvi put u istoriji podele vlast.

2001. U 58. godini umro je britanski rok pevač i kompozitor Džordž Harison, bivši član "Bitlsa", rok grupe koja je obeležila šezdesete godine 20. veka.

2002. Haški tribunal je osudio bosanskog Srbina Mitra Vasiljevića na 20 godina zatvora zbog ubistva pet Muslimana na Drini, u blizini Višegrada 1992.

2003. Vođi čečenskih pobunjenika Ahmedu Zakajevu, koji je u Rusiji optužen za ubistva i kidnapovanja, odobren je status političkog azilanta u Velikoj Britaniji.

2008. Umro je danski arhitekta Jorn Utzon, poznat kao tvorac Sidnejske opere, koja je 2007. uvrštena u svetsku baštinu UNESCO-a. Projektovao je i zgradu Narodne skupštine u Kuvajtu i više poznatih građevina u Danskoj. Prestižnu Pricker nagradu za arhitekturu dobio je 2003. godine.

[Morpheus]

Na današnji dan, 30. novembar

1700. U bici kod Narve, švedske trupe kralja Karla XII pobedile nadmoćniju rusku vojsku Petra I. U bici poginulo oko 10.000 Rusa i 600 Šveđana. Na isti dan 1718, Karlo XII, simbol nacionalnog junaštva, poginuo u napadu na Norvešku.

1835. Rođen američki pisac Semjuel Lenghorn Klemens, poznat kao Mark Tven, jedan od najvećih humorista svetske književnosti.

1838. Meksiko objavio rat Francuskoj. Francuska tri dana ranije okupirala grad Vera Kruz.

1853. Rusija u Krimskom ratu uništila tursku flotu u bici kod crnomorske luke Sinope.

1872. U Glazgovu odigrana prva fudbalska utakmica dve reprezentacije, Engleske i Škotske. Meč završen rezultatom 0:0.

1874. Rođen engleski državnik Vinston Lenard Spenser Čerčil, premijer Velike Britanije od 1940. do 1945. i od 1951. do 1955, vođa Konzervativne stranke od 1940. Kao jedan od velikih protagonista pobede nad fašističkim silama, učestvovao na svim važnim savezničkim konferencijama. Autor zapaženih književno-publicističkih dela, za "Memoare iz Drugog svetskog rata" 1953. dobio Nobelovu nagradu za književnost.

1900. Umro engleski pisac irskog porekla Oskar Vajld. Njegovo demonstrativno kršenje viktorijanskih društvenih konvencija završilo dvogodišnjom kaznom zatvora zbog homoseksualizma. Umro u egzilu u Parizu u bedi i nemilosti. Stogodišnjica njegove smrti svečano obeležena u Londonu u Vestminsterskoj opatiji, u Parizu, Dablinu i Njujorku.

1939. Više od 20 sovjetskih divizija napadom na Finsku počelo sovjetsko-finski tzv. zimski rat, okončan mirovnim ugovorom u martu 1940. Finska prinuđena da se odrekne Karelijske prevlake i grada Viborga, na istoku zemlje.

1939. Streljan mađarski revolucionar Bela Kun, jedan od osnivača Komunističke partije Mađarske i vođa revolucije 1919. Uhapšen u staljinističkim čistkama i na montiranom procesu u SSSR-u osuđen na smrt. Rehabilitovan 1956.

1955. Umro jugoslovenski kompozitor Josip Slavenski, profesor Muzičke akademije u Beogradu. Spojio elemente muzičkog folklora pojedinih balkanskih naroda s modernom evropskom muzičkom tehnikom.

1957. U Beču umro srpski slikar Paja Jovanović, predstavnik akademskog realizma, autor žanr-scena i velikih kompozicija iz srpske istorije. Posle 1906. stekao evropsku slavu slikajući portrete vladara i aristokrata.

1967. Aden, Južni Jemen i Južnoarapska Federacija stekli nezavisnost posle 128 godina britanske kolonijalne vladavine i formirali Narodnu Republiku Južni Jemen. Na isti dan 1970, država preimenovana u Narodnu Demokratsku Republiku Jemen.

1975. Afrička država Dahomej promenila naziv u Narodna Republika Benin.

1977. Umro srpski i jugoslovenski pisac Miloš Crnjanski, jedan od prvaka moderne srpske proze posle Prvog svetskog rata, urednik prvog modernističkog časopisa Dan. Njegov "Roman o Londonu" smatra se prvim velikim kosmopolitskim romanom u srpskoj književnosti. Bavio se i novinarstvom i politikom, Drugi svetski rat zatekao ga u diplomatskoj službi u Rimu. Do 1965, kada se vratio u Beograd, živeo kao emigrant u Londonu.

1995. Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija jednoglasno usvojio odluku da 31. januara 1996. bude okončana troipogodišnja mirovna misija u Bosni i Hercegovini.

1996. Oko 150.000 ljudi protestovalo ulicama Beograda zbog poništenja izborne pobede opozicione koalicije Zajedno na lokalnim izborima.

1996. Vlada i pobunjenici u afričkoj državi Sijera Leone potpisali sporazum o okončanju šestogodišnjeg građanskog rata.

1999. Putnički brod s 302 putnika prevrnuo se blizu istočne obale Kine. Nesreću preživele 22 osobe.

2000. U Pjongjangu se sreli rođaci iz Severne i Južne Koreje koji su gotovo 50 godina bili razdvojeni.

2002. Turska ukinula 15 godina dugo vanredno stanje na jugoistoku države, završena era sukoba turskih snaga i kurdskih separatista, tokom koje je poginulo oko 30.000 osoba.

2003. Umrla Amerikanka Gertruda Ederli, prva žena koja je, 1926, preplivala Lamanš.

2004. Filipine pogodila snažna oluja tokom koje su sravnjena tri obalska grada. U višednevnim vremenskim nepogodama poginulo više od 840 osoba.

2005. Džon Sentamu, poreklom iz Ugande, jedan od lidera borbe protiv rasizma, formalno inaugurisan kao prvi britanski nadbiskup crnac.

2006. Haški tribunal osudio bivšeg generala Vojske Republike Srpske Stanislava Galića na doživotni zatvor zbog kampanje artiljerijskih i snajperskih napada na Sarajevo od 1992. do 1994.

[Morpheus]

Na današnji dan, 1. decembar

1455. Umro italijanski vajar, zlatar i slikar Lorenco Giberti. Izradio čuvena vrata na krstionici katedrale u Firenci. Njegov spis Commentarii vredan dokument za izučavanje italijanske arhitekture i slikarstva.

1640. Portugalija posle ustanka, kojim je zbačena španska vlast, ponovo stekla nezavisnost. Dve sedmice kasnije vojvoda od Braganse krunisan za portugalskog kralja pod imenom Žoao IV. Španija nezavisnost Portugalije priznala 1668.

1761. Rođena Mari Tiso. Proslavila se praveći voštane maske ličnosti pogubljenih u Francuskoj revoluciji, u Velikoj Britaniji 1802. postavila stalnu izložbu voštanih figura svojih savremenika, danas Muzej Madam Tiso.

1821. Dominikanska Republika, koja obuhvata dve trećine istočnog dela karipskog ostrva Haiti, tada poznatog kao Hispanjola, proglasila nezavisnost od Španije.

1822. Osnivač brazilskog carstva Dom Pedro krunisan za prvog cara Brazila, kao Pedro I.

1825. Umro ruski car Aleksandar I Romanov. Tokom vladavine, od 1801. do 1825, proširio teritoriju Rusije. Posle poraza Napoleona u Rusiji, 1812. imao vodeću ulogu u antifrancuskoj koaliciji evropskih sila, jedan od glavnih incijatora stvaranja Svete alijanse, 1815. Uspešno ratovao protiv Otomanskog carstva i pomagao srpskim ustanicima.

1906. U Parizu otvoren bioskop Omnija pate, prva dvorana u svetu izgrađena za prikazivanje filmova.

1918. Odlukom parlamenta Danske Island stekao nezavisnost.

1918. Provincija Transilvanija, ranije u sastavu Mađarske, odnosno Austro-Ugarske, ujedinila se s Rumunijom. U sastav Rumunije ušli i rumunski deo Banata i neke pokrajine. Taj datum Rumuni slave kao nacionalni praznik, Dan ujedinjenja.

1918. U Beogradu proglašena Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, s princem Aleksandrom I Karađorđevićem kao regentom i Beogradom kao prestonicom.

1925. U Lokarnu, u Švajcarskoj, evropske države potpisale sporazume o garanciji mira i nepovredivosti granica. Najvažnijim se smatra Rajnski pakt, kojim su se Nemačka, Francuska i Belgija obavezale na poštovanje granica, a Nemačka prihvatila demilitarizaciju Rajnske oblasti. Te sporazume prekršio Adolf Hitler kada je, 1936, okupirao Rajnsku oblast, a potom napao Čehoslovačku, 1938, i Poljsku 1939.

1934. U Lenjingradu ubijen Sergej Kirov, blizak Staljinov saradnik, član Politbiroa i sekretar Centralnog komiteta sovjetske Komunističke partije. Atentat na Kirova Staljinu bio povod za početak žestokih obračuna s protivnicima.

1936. Umro italijanski pisac Luiđi Pirandelo, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1934, jedan od najznačajnijih dramskih pisaca XX veka. Otvorio puteve moderne dramaturgije.

1971. U Karađorđevu, na sednici Predsedništva Saveza komunista Jugoslavije, smenjen deo rukovodstva Saveza komunista Hrvatske, nosilaca politike tzv. Masovnog pokreta. Usledile čistke u političkim i privrednim vrhovima u Srbiji, Sloveniji i Makedoniji i sprečen pokušaj političkih i privrednih reformi u SFRJ.

1973. Umro izraelski državnik David Ben Gurion, vođa borbe za stvaranje države Izrael i njen prvi premijer.

1981. U najvećoj nesreći u istoriji jugoslovenskog vazduhoplovstva, avion DC-9 super 80 ljubljanskog Inex-adria avioprometa udario u planinu blizu Ajačija na Korzici. Poginulo svih 178 putnika i članova posade.

1988. Benazir Buto postala premijerka Pakistana, kao prva žena na čelu jedne islamske zemlje.

1989. Mihail Gorbačov posetio Vatikan, kao prvi sovjetski lider i dogovorio se s papom Jovanom Pavlom II o uspostavljanju diplomatskih odnosa SSSR i Vatikana.

1991. Na referendumu u sovjetskoj republici Ukrajini nadmoćna većina birača izjasnila se za nezavisnost od SSSR.

2000. Lider Partije nacionalne akcije Vinsent Foks inaugurisan za predsednika Meksika. Okončan period vladavine Institucionalne revolucionarne partije dug 71 godinu. Prvi poraz te partije od 1929.

2001. U dva napada palestinskih bombaša-samoubica u Jerusalimu poginulo 10 Izraelaca, u eksploziji autobusa u Haifi ubijeno 30. U tim napadima povređeno više od 200 ljudi.

2001. Japanski kraljevski par, princeza Masako i prestolonaslednik princ Naruhito, dobili, posle osam godina braka, prvo dete, kćerku Aiko.

2002. Za predsednika Slovenije izabran dotadašnji premijer u više mandata Janez Drnovšek.

2004. Holandski princ Bernard, otac kraljice Beatrise, umro u 94. godini u Utrehtu. Bernard de Lip-Bisterfeld rođen u Nemačkoj, kralj Holandije postao 7. januara 1937, kada se oženio tadašnjom holandskom kraljicom Julijanom.

[Goga]

Na današnji dan, 2. decembar






1254. Kralj Sicilije Mafred pobedio je u bici kod Fođe papsku vojsku i zadržao svoje kraljevstvo.

1547. Umro je španski osvajač Ernan Kortes, koji je zahvaljujući vatrenom oružju, nepoznatom domorocima, između 1519. i 1521. sa samo 700 vojnika osvojio Meksiko. Guverner "Nove Španije" je postao 1522.

1804. Papa Pije VII krunisao je u Parizu Napoleona Bonapartu za cara Francuske.

1805. Napoleon je u bici kod Austerlica, poznatoj kao "bitka triju careva", sa 75.000 vojnika pobedio rusku i austrijsku vojsku, koje su izgubile 70.000 od 95.000 ljudi.

1823. Predsednik SAD Džejms Monro objavio je u američkom kongresu dokument, kojim je proklamovana američka izolacionistička politika. U tom trenutku usmerena protiv intervencionističkih namera Svete Alijanse evropskih sila prema bivšim španskim i portugalskim kolonijama u Južnoj Americi, ta politika je kasnije pod geslom "Amerika Amerikancima", dobila jako nacionalno obeležje.

1848. Austrijski car Ferdinand I je abdicirao u korist Franca Jozefa I.

1852. U Francuskoj je proglašeno Drugo carstvo s carem Šarlom Lujem Napoleonom III Bonapartom.

1859. Rođen je francuski slikar Žorž Sera, osnivač škole neoimpresionista i novog slikarskog metoda poentilizma.

1859. Izvršena je smrtna kazna vešanjem nad američkim borcem za ukidanje crnačkog ropstva Džonom Braunom, što je dovelo do zaoštravanja borbe između abolicionista i robovlasnika uoči Američkog građanskog rata (1861-65).

1901. Američki pronalazač King Kemp Džilet patentirao je prvi nožić za brijanje s dvostrukom oštricom.

1942. Na univerzitetu u Čikagu, gde su nuklearni fizičari predvođeni Enrikom Fermijem radili na tajnom projektu izrade atomske bombe, prvi put je demonstrirana nuklearna lančana fisija.

1950. Odlukom UN bivša italijanska kolonija Eritreja ušla je u sastav Etiopije kao autonomna oblast.

1954. Američki Senat izrekao je javni prekor senatoru Džozefu Makartiju zbog njegovog svirepog ponašanja tokom istražnog postupka protiv hiljada ljudi koji su bili osumnjičeni da su komunisti.

1971. Osnovana je federacija Ujedinjenih Arapskih Emirata od šest emirata u Persijskom zalivu: Abu Dabi, Dubai, Šardža, Adžman, Um al Kajvajn i Fudžajra. U februaru 1972. federaciji se pridružio i Ras al Kajma.

1971. Sovjetski vasionski brod bez ljudske posade Mars 3 spustio se na Mars.

1972. U požaru koji je izbio tokom muzičkog pop festivala u južnokorejskom glavnom gradu Seulu, poginulo je najmanje 50 ljudi.

1982. Hirurg Vilijam de Vris implementirao je na klinici Univerziteta Juta u američkom gradu Solt Lejk Siti prvo veštačko srce od poliuretana. Pacijent, penzionisani zubar Barni Klark, živeo je s tim srcem 112 dana.

1990. Posle ujedinjenja Nemačke, koalicija desnog centra kancelara Helmuta Kola odnela je ubedljivu pobedu na prvim svenemačkim izborima od 1932.

1993. U pucnjavi prilikom pokušaja hapšenja, kolumbijska policija je ubila šefa medeljinskog kartela kokaina Pabla Eskobara.

1994. Filipinski feribot sa više od 600 putnika potonuo je u Manilskom zalivu posle sudara s teretnim brodom. Poginulo je oko 140 ljudi.

1998. Pripadnici međunarodnih snaga u Bosni (SFOR) uhapsili suu Bijeljini Radoslava Krstića, aktivnog generala Vojske Republike Srpske i predali ga Međunarodnom sudu za ratne zločine u Hagu. Haški sud optužio je Krstića za genocid nad bosanskim Muslimanima u Srebrenici 1995. i osudio ga 2. avgusta 2001. na 46 godina zatvora. Žalbeno veće Haškog tribunala ukinulo je 19. aprila 2004. godine prvostepenu presudu i pravosnažno osudilo Krstića za pomaganje i podržavanje genocida, umanjivši mu kaznu sa 46 na 35 godina zatvora.

2000. U Beogradu je umro istaknuti srpski i jugoslovenski slikari grafičar Milan Mića Popović.

2001. Najveća energetska kompanija u SAD, korporacija Enron podnela je molbu njujorškom sudu za zaštitu od bankrota. To je bio najveći bankrot u istoriji SAD, a izazvao je veliki udar na finansijskim tržištima širom sveta.

2003. Tribunal u Hagu izrekao je kaznu od 27 godina zatvora Momiru Nikoliću, prvom oficiru Vojske Republike Srpske koji je priznao krivicu za učešće u ubistvu preko 7.000 Muslimana u Srebrenici u leto 1995. godine.

2004. U vojnoj bazi u Butmiru kod Sarajeva, snage Evropske unije (EUFOR) preuzele su mandat od Snaga za stabilizaciju mira (SFOR) u Bosni i Hercegovini, čime je zvanično završena misija NATO u BiH. Za komandanta Eufora, u čijem sastavu je sedam hiljada vojnika iz 33 države, imenovan je britanski general-major Dejvid Liki.

2005. Umrla je Dejm Ališja Markova (94), jedna od najslavnijih balerina dvadesetog veka, koja je osnovala i vodila Engleski nacionalni balet.

[Goga]

Na današnji dan, 3. decembar








1694. U Engleskoj je usvojen zakon prema kojem će se novi parlament birati svake treće godine.

1800. Rođen je slovenački pesnik France Prešern, najistaknutija ličnost slovenačke književnosti 19. veka ("Sonetni venac").

1883. Rođen je austrijski kompozitor Anton Vebern, jedan od najznačajnijih predstavnika Bečke atonalne škole i ekspresionizma u muzici. Za vreme nacizma njegova dela su bila zabranjena, a pedesetih godina 20. veka postao je uzor generaciji kompozitora koji su u njegovoj muzici nalazili ishodište za punktualizam i elektronsku muziku.

1910. U Parizu je prvi put prikazana neonska lampa, koju je pronašao francuski fizičar Žorž Klod.

1912. Bugarska, Grčka, Srbija i Crna Gora sklopile su primirje sa Turskom u Prvom balkanskom ratu. Rat je nastavljen 3. februara 1913, a novo primirje uspostavljeno je 23. aprila kada su obnovljeni i mirovni pregovori u Londonu.

1919. Umro je francuski slikar Pjer Ogist Renoar, jedan od najistaknutijih impresionista i najvećih evropskih slikara 19. veka.

1923. Rođena je grčka operska pevačica Marija Kalas, jedan od najvećih soprana u istoriji opere. Karijeru je započela 1947. i s velikim uspehom je pevala na najvećim svetskim operskim scenama uloge dramskog, lirskog i koloraturnog karaktera.

1930. Rođen je francuski režiser Žan-Lik Godar, najznačajniji predstavnik francuskog "novog talasa", koji je filmovima "Do poslednjeg daha" (1959) i "Prezir" (1963) napravio revoluciju u filmskoj istoriji.

1944. U Atini je izbio građanski rat između vlade, koju je podržavala Velika Britanija, i Fronta nacionalnog oslobođenja (EAM). Mir je postignut na konferenciji u Varkizi 12. februara 1945, kada su predstavnici vlade i EAM-a sporazumeli da se plebiscitom odredi oblik vladavine u Grčkoj.

1952. Umro je srpski književnik i političar, Milan Grol, dugogodišnji dramaturg i upravnik Narodnog pozorišta u Beogradu, od 1940. šef Demokratske stranke. Do 1943. bio je član jugoslovenske kraljevske vlade u emigraciji u Londonu, a nakon sporazuma Tito-Šubašić, ušao je u martu 1945. kao potpredsednik u vladu Demokratske Federativne Jugoslavije, u kojoj je bio do avgusta iste godine ("Pozorišne kritike", "Iz pozorišta predratne Srbije").

1962. Edit Sparlok Sampson stupila je nadužnost sudije u opštinskom sudu u Čikagu, kao prva crnkinja-sudija u SAD.

1962. Teška magla koja je prekrivala London četiri dana prouzrokovala je smrt trovanjem sumpordioksidom velikog broja ljudi.

1967. Južnoafrički hirurg, dr Kristijan Barnard, izvršio je u bolnici "Grote Šur" u Kejptaunu prvi put u istoriji medicine transplantaciju srca. Pacijent Luis Vaškanski potom je, sa srcem jedne 25-godišnje devojke nastradale u saobraćajnoj nesreći, živeo 18 dana.

1971. Počeo je indijsko-pakistanski rat zbog Kašmira, završen 17. decembra pobedom Indije i odvajanjem Bangladeša, dotad Istočnog Pakistana, u posebnu državu.

1975. U Laosu su vlast preuzeli komunisti i proglasili kraj 600 godina stare monarhije.

1978. Umrla je srpska glumica Ljubinka Bobić, članica beogradskog Narodnog pozorišta. Glumačku karijeru započela je 1921. i pored brojnih uloga ostala je zapamćena kao nenadmašna Živka u "Gospođi ministarki" Branislava Nušića.

1984. U gradu Bopal u Indiji oko 4.500 ljudi je umrlo, 500 oslepelo, a 50.000 zatrovano gasom koji je iscureo iz fabrike pesticida "Junion karbajd".

1989. Nakon pada Berlinskog zida u Istočnoj Nemačkoj ostavke su podneli lider Jedinstvene radničke partije Nemačke (komunisti) Egon Krenc i svi članovi partijskog Politbiroa i Centralnog komiteta vladajuće partije.

1995. Bivši predsednik Južne Koreje Čun Do Hvan je uhapšen pod optužbom da je odgovoran za masakr u gradu Kvangdžuu u maju 1979. kada je vojska ubila više od 200 demonstranata.

1997. U glavnom gradu Kanade Otavi predstavnici 122 zemlje potpisali su Konvenciju o zabrani protivpešadijskih mina. Nekoliko zemalja među kojima i SAD odbile su da se priključe sporazumu.

2000. U Čikagu je u 82. godini umrla američka pesnikinja Gvendolin Bruks, koja je ušla u istoriju kao prvi crni dobitnik Pulicerove nagrade. Nagradu je dobila 1949. za zbirku pesama "Eni Alen".

2001. Umro je Gerhard Rigner (90), autor telegrama koji je objavljen kao upozorenje svetu na nacistički plan o uništenju jevrejskog naroda.

2003. Umro je britanski glumac Dejvid Hemings, poznat po ulogama u kultnim filmovima "Uvećanje" i "Barbarela".

2004. General Vojske Republike Srpske Dragomir Milošević predao se Haškom tribunalu pred kojim je 1998. godine optužen za granatiranje Sarajeva, zločine protiv čovečnosti i kršenje pravila i običaja rata.

2008. Popularni pevač iz Ruande, Simon Bikindi osuđen je pred Međunarodnim sudom u Aruši na 15 godina zatvora, zato što je u svojim pesmama podsticao na genocid u toj zemlji. Prema podacima UN, od aprila do jula 1994. godine, ubijeno je oko 800.000 ljudi, uglavnom
pripadnika manjinske zajednice Tutsa i umerenih Huta.

[Goga]

Na današnji dan, 4. decembar






1154. - Nikolas Brekspir, prvi i jedini Englez koji je biran za papu, ustoličen je za poglavara rimokatoličke crkve kao Adrijan IV.

1371. - Umro je car Uroš Nemanjić, sin cara Dušana i jedini naslednik velikog srpskog carstva. Stupivši na presto u 19. godini, posle Dušanove smrti 1355, nije uspeo da sačuva veliko carstvo koje se posle njegove smrti raspalo na niz samostalnih oblasti pod vlašću moćnih feudalaca. Njegovom smrću izumrla je loza Nemanjića. Prema predanju ubijen je mučki u lovu, kada se sagnuo nad vodom da se osveži. Srpska pravoslavna crkva je, na osnovu tog predanja, proglasila Uroša za mučenika i svetitelja.

1642. - Umro je francuski državnik, kardinal Arman Žan di Plesi Rišelje, koji je kao ministar kralja Luja XIII (od 1629) imao stvarnu vlast u Francuskoj i podigao moć francuske krune. Osnovao je 1635. Francusku akademiju.

1679. - Umro je engleski filozof Tomas Hobs, predstavnik klasičnog engleskog empirizma. Ideje o čoveku kao slobodnom pojedincu i državi kao veštačkoj tvorevini nastaloj na osnovu ugovora pojedinaca, izneo je u delima "Levijatan", "Osnovi prirodnog zakona i politike", "O čoveku", "O telu", "O građaninu".

1791 - Izašao je prvi broj britanskog "Observera", najstarijeg nedeljnog lista u svetu.

1795. - Rođen je škotski esejist i istoričar Tomas Karlajl, autor romantiziranih istorijskih dela od kojih je najpoznatije "Francuska revolucija" (1837). Osnivač je i čuvene Londonske biblioteke.

1829. - Britanci su u Indiji zabranili običaj spaljivanja udovica prilikom spaljivanja njihovih muževa na posmrtnoj ceremoniji.

1841. - Predstavom "Smrt Stefana Dečanskog" Jovana Sterije Popovića, u bivšem skladištu carinarnice na Savi u Beogradu otvoreno je "Pozorište na Đumruku". Štampan je prvi pozorišni plakat i naplaćivane su ulaznice. Organizatori ovog pozorišta bili su glumac i reditelj Atanasije Nikolić i dramski pisac Jovan Sterija Popović.

1943. - Predsednik SAD Ruzvelt, britanski premijer Čerčil i turski predsednik Mustafa Ismet Ineni razmatrali su u Kairu zajedničke akcije u okviru antihitlerovske koalicije. Turska je, međutim, odbila da objavi rat Nemačkoj.

1945. - Umro je američki biolog i genetičar Tomas Hant Morgan, osnivač genetike, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1933. za otkriće funkcije hromozoma u prenošenju naslednih svojstava. Izradio je prve mape položaja gena u hromozomima i smatra se glavnim predstavnikom teorije nasleđa.

1974. - U blizini glavnog grada Šri Lanke Kolomba srušio se holandski avion "DC-8". Poginuli su svi putnici i članvi posade, njih 191.

1975. - Umrla je Hana Arent, filozof i jedna od vodećih ličnosti u oblasti političke teorije u 20. veku. Laureat je mnogih međunarodnih nagrada, među kojima Lesingove nagrade 1959. i nagrade "Sigmund Frojd" 1967. U Drezdenu je 1993. osnovan "Hana Arent institut" za istraživanje totalitarizma.

1976. - Umro je Edvard Bendžamin Britn, jedan od najznačajnijih engleskih kompozitora XX veka. Sa operskim pevačem Piterom Pirsom osnovao je 1948. Aldeburški muzički festival ("Piter Grajms", "Otmica Lukrecije", "Ratni rekvijem", "Prolećna simfonija").

1977. - Na jugu Malezije je poginulo 100 ljudi prilikom pada aviona kojeg je otela japanska teroristička grupa Crvena armija.

1977. - Diktator Žan Bedel Bokasa krunisao se za cara Centralnoafričkog carstva. Troškovi ceremonije krunisanja iznosili su koliko i četvrtina nacionalnog proizvoda zemlje.

1980. - U avionskoj nesreći u blizini Lisabona, za koju se sumnja da je bila posledica sabotaže, poginuo je portugalski premijer Fransisko Sa Karneiro.

1991. - Otmičari su oslobodili poslednjeg Amerikanca, novinara Terija Andersona, koji je kao talac u Libanu proveo 2.454 dana. Pripadnici Islamskog džihada kidnapovali su Andersona 16. marta 1985.

1995. - Ministri inostranih poslova Evropske unije na sastanku u Briselu suspendovali su sankcije SR Jugoslaviji, uvedene 1992. zbog umešanosti jugoslovenske vlade u rat u Bosni; prvi vojnici NATO-a - prethodnica trupa za implementaciju Dejtonskog mirovnog sporazuma, sleteli su u dva aviona na sarajevski aerodrom.

1998. - Poslednji borci "Crvenih Kmera" predali su se armiji Kambodže, čime je posle dve decenije okončana borba tog maoističkog pokreta protiv vladinih snaga.

2001. - Izraelska vojska ušla je u nekoliko palestinskih gradova na Zapadnoj obali i zauzela međunarodni aerodrom u Gazi.

2003. - Tužilaštvo za ratne zločine u Beogradu podiglo je optužnicu protiv osam lica za ratni zločin počinjen u Vukovaru 1991, kada je ubijeno oko 200 civila. To je prva optužnica koju je to tužilaštvo podiglo od kada je osnovano, jula 2003.

[Goga]

Na današnji dan, 5. decembar






Rođeni Julije II, Pilsudski i Dizni, umrli Mocart, Dima, Mone, Kubelik i Đurić, ubijen Blejk



1443. Rođen italijanski sveštenik Đulijano dela Rovere, papa Julije II, najveći pokrovitelj umetnosti među poglavarima Rimokatoličke crkve. Od Mikelanđela naručio izradu fresaka u Sikstinskoj kapeli u Vatikanu, od Bramantea rekonstrukciju crkve Svetog Petra, a Rafael Santi oslikao njegove privatne odaje.

1766. Londonska aukcijska kuća Kristi održala prvu aukciju.

1791. Umro austrijski kompozitor Volfgang Amadeus Mocart, centralna ličnost bečke klasike i jedan od najplodinijih muzičara. Napisao oko 600 dela, među njima su opere, simfonije, koncerte za klavir, violinu i druge instrumente, kantate, mise.

1867. Rođen poljski državnik, maršal Jozef Klemens Pilsudski, prvi predsednik Poljske i inicijator rata protiv sovjetske Rusije. Državnim udarom 1926. uspostavio vojnu diktaturu, 1934. s Hitlerom sklopio desetogodišnji pakt o saradnji i nenapadanju. Bio na vlasti do smrti, 1935.

1870. Umro francuski pisac Aleksandar Dima Otac, autor romana s motivima iz francuske istorije. Smatra se začetnikom feljtonističkog romana.

1901. Rođen američki režiser i producent Volter Ilajas Dizni, tvorac crtanog filma. Karijeru, tokom koje je dobio 29 Oskara, počeo 1921, svetsku slavu stekao 1928, kada je prikazao prvi film s Mikijem Mausom.

1917. Delegacije sovjetske Rusije i sila Osovine potpisale primirje u mestu Brest-Litovsk, u Belorusiji. Mirovni ugovor, kojim je Rusija prisiljena da se povuče iz Finske, Letonije, Estonije, Litvanije, Poljske i nekih područja Turske i da Nemačkoj plati ratnu odštetu od šest milijardi zlatnih maraka, potpisan 3. marta 1918.

1926. Umro francuski slikar Klod Oskar Mone, najznačajniji predstavnik i jedan od osnivača impresionizma. Prema njegovoj slici "Impresija, izlazak sunca", izloženoj 1874. u Parizu, naziv dobio ceo slikarski pravac.

1933. Kongres SAD ratifikovao amandman 21 Ustava SAD, kojim je ukinuta prohibicija, uvedena u januaru 1920. na osnovu 18. ustavnog amandmana.

1934. Žene u Turskoj dobile pravo glasa.

1940. Umro češki violinista i kompozitor Jan Kubelik. Nastupao na koncertima širom sveta od 8. godine i stekao slavu violinskog virtuoza, naslednika Paganinija. Komponovao šest violinskih koncerata, jednu simfoniju i kraće violinske kompozicije.

1945. Tokom vežbi, pet bombardera SAD poletelo iz vazdušne baze u Floridi i nikada se nije vratilo. Pretpostavlja se da je tzv. Izgubljena eskadrila nestala u Bermudskom trouglu.

1962. SAD i SSSR postigli dogovor o saradnji u kosmičkim istraživanjima u miroljubive svrhe.

1967. Umro srpski helenista Miloš Đurić, član Srpske akademije nauka i umetnosti, predsednik Srpske književne zadruge i urednik časopisa Živa antika. Objavio više od 200 radova iz klasične književnosti i filozofije.

1977. Egipat prekinuo odnose sa Sirijom, Libijom, Alžirom, Irakom i Južnim Jemenom, arapskim zemljama koje su se usprotivile započetom mirovnom procesu između Egipta i Izraela.

1978. U Iranu izbio talas protesta koji su protiv šaha Reze Pahlavija podstakle islamske verske vođe. Proizvodnja nafte, zbog štrajkova, smanjena gotovo na polovinu.

1993. Gradonačelnik Beča ranjen u svojoj kući u eksploziji pisma-bombe, petog takvog pisma poslatog u tri dana novinarima, sveštenicima i drugim osobama koje su imale neku vezu sa imigrantskom grupacijom u Austriji.

1995. Članice NATO-a odobrile upućivanje 60.000 vojnika u Bosnu i Hercegovinu radi očuvanja mira postignutog Dejtonskim sporazumom. Najveća operacija Atlantskog saveza od njegovog osnivanja 1949. sprovedena pod nazivom Zajednički poduhvat.

1995. Armija Šri Lanke zauzela Džafnu, grad na istoimenom poluostrvu, koji je pet godina bio glavno uporište tamilskih pobunjenika.

1996. Predsednik SAD Bil Klinton imenovao Medlin Olbrajt za državnu sekretarku, prvu ženu na toj funkciji u istoriji SAD.

2001. Avganistanske vođe dogovorile se o formiranju posttalibanske vlade, koju će predvoditi Paštun Hamid Karzai.

2001. Legendu jedriličarstva i kapetana novozelandskog tima koji je dva puta uzastopno osvojio prestižni kup Amerike, Pitera Blejka, ubili pirati kada su naleteli na njegovu jedrilicu u reci Amazon.

2003. U Kini prvi put održan izbor za mis sveta.

[Goga]

Na današnji dan, 6. decembar








1421. Rođen je engleski kralj Henri VI, poslednji monarh iz dinastije Lankaster, koji je nasledio krunu 1422, kada je imao samo osam meseci. Svrgnut je u dinastičkim borbama ("Rat dveju ruža") i ubijen je u maju 1471. u londonskom zatvoru Tauer.

1492. Kristifor Kolumbo otkrio je ostrvo Hispanjola, sada podeljeno između Haitija i Dominikanske Republike.

1507. Nemački kartograf Martin Valdzemiler objavio je prvu geografsku kartu novog kontinenta kojem je dao naziv Amerika, prema imenu italijanskog moreplovca Ameriga Vespučija.

1774. U Austriji je stupio na snagu Edukativni statut Johana fon Felbigera, prvi državni edukativni sistem u svetu.

1792. Vođe žirondinaca u Francuskoj revoluciji doneli su odluku da izvedu na sud kralju Luju XVI. Revolucionarni sud ga je potom osudio na smrt i kralj je 1793. pogubljen na giljotini.

1877. Američki pronalač Tomas Edison je u Vest Orindžu, u Nju Džersiju, demonstrirao prvi zvučni snimak, pesmu "Mary had a Little Lamb".

1907. U jednoj od najtežih nesreća u rudnicima SAD, poginuo je 361 rudar u rudniku uglja Monona, u Virdžiniji.

1916. Nemačke trupe su u Prvom svetskom ratu ušle u rumunsku prestonicu Bukurešt.

1917. Finski parlament je u Helsinkiju proglasio nezavisnost Finske, koju je priznala sovjetska Rusija. Finska je od vremena ruskog cara Aleksandra I gubila teritoriju, a posle Napoleonovih ratova, postala je 1809. rusko veliko vojvodstvo.

1917. U sudaru francuskog broda "Mon Blan" natovarenog eksplozivom, uključujući 5.000 tona trinitrotoluola, s belgijskim brodom "Imo", u luci grada Halifaksa, u Kanadi, poginulo je više od 1.500 ljudi, oko 8.000 je ranjeno i veliki deo grada je razoren.

1921. Velika Britanija je potpisala mirovni sporazum s Irskom, prema kojem je uspostavljena Irska Slobodna Država kao članica Britanskog komonvelta.

1938. Francuska i Nemačka su potpisale sporazum o nepovredivosti međusobnih granica, koji su Nemci poništili u Drugom svetskom ratu.

1941. U bici za Moskvu počela je protivofanziva Crvene armije protiv Nemaca, koji su stigli na 25 kilometara od Moskve. Do kraja februara 1942. nemačke trupe pomerene su na 200 kilometara od Moskve.

1961. U kongoanskoj provinciji Katanga izbile su teške borbe između snaga Ujedinjenih nacija i Katange.
1970. Poljski lider Vladislav Gomulka i nemački kancelar Vili Brant potpisali su u Varšavi sporazum o normalizaciji poljsko-nemačkih odnosa. Kancelar Brant je tom prilikom na kolenima pred spomenikom poginulim herojima ustanka u Varšavskom getu odao poštu žrtvama nemačkog nacizma.

1971. Indija je priznala Bangladeš, bivši Istočni Pakistan, a Pakistan je uzvratio prekidom diplomatskih odnosa s Indijom.

1978. Španci su na referendumu izglasali novi ustav, prema kojem je Španija definisana kao ustavna monarhija s parlamentarnom demokratijom.

1988. Umro je Roj Orbison, jedna od najvećih zvezda američke pop i kantri muzike, autor hitova "Only the Lonely", "Pretty Woman", "Running Scared".

1989. Slobodan Milošević proglašen je, na sednici Skupštine Srbije, za predsednika Predsedništva Srbije, posle referenduma na kojem je dobio 86 odsto glasova.

1989. U najtežem masovnom ubistvu u istoriji Kanade, ubica je usmrtio 14 studentkinja i ranio još 13 osoba na Univerzitetu u Montrealu i potom se ubio.

1992. Hindu ekstremisti uništili džamiju su u Ajođi, na severu Indije, koju su, kako se veruje, muslimanski osvajači izgradili u srednjem veku na zgarištu velikog hindu hrama. U jednomesečnim sukobima Hindusa i Muslimana poginulo je oko 2.000 ljudi.

1997. Ruski transportni avion "Antonov-124", koji je nosio dva borbena aviona, srušio se na stambeno naselje blizu Irkutska. Poginulo je 85 ljudi.

1999. Sud Ujedinjenih nacija za ratne zločine u Ruandi osudio je na doživotni zatvor Džordža Rutagandu, lidera naoružanih grupa Huta, za genocid počinjen 1994. u Ruandi.

2000. Centar za ekonomska istraživanja Instituta društvenih nauka u Beogradu objavio je analizu prema kojoj 60 procenata stanovnika u Srbiji spada u kategoriju siromašnih, dok bogata elita čini pet odsto populacije.

2002. U napadu na izbeglički kamp Bureij, u oblasti Gaze, izraelske snage ubile su deset Palestinaca, među kojima su i dva službenika Agencije Ujedinjenih nacija za pomoć i rad (UNRWA).

2005. Umro je Čarli Gol pobednik "Trke oko Francuske" 1958. godine i veliko ime biciklizma.

[Goga]

Na današnji dan 7. decembar






43. p.n.e. Umro je Marko Tulije Ciceron, rimski političar,pisac i čuveni govornik.

1815. Streljan je Mišel Nej, najčuveniji Napoleonov maršal. Za zasluge u odbrani Francuske, u vreme restauracije Luja XVIII dobio je titulu pera (1814). Po povratku Napoleona u martu 1815. vratio se u njegovu službu i komandovao gardom u bici kod Vaterloa. Posle Napoleonovog poraza, uhvaćen je u begu, optužen za izdaju i osuđen na smrt.

1857. Rođen je srpski slikar Uroš Predić, član Srpskeakademije nauka i umetnosti, predstavnik akademskog realizma, majstor portreta, ikona i istorijskih kompozicija. Portretisao je gotovo sve istaknute ličnosti Srbije krajem 19. i prve polovine 20. veka i izradio više od hiljadu ikona.

1914. Skupština Srbije usvojila je u Nišu u Prvom svetskomratu Deklaraciju o ujedinjenju južnih Slovena u zajedničku državu. To je bilo prvi put da srpska vlada jugoslovensko ujedinjenje postavlja kao prioritetan cilj srpske državne politike.

1941. Japanski avioni napali su američku pomorsku bazu u PerlHarburu na Havajima i uništili veliki broj aviona i brodova, što je ubržalo odluku SAD da se uključe u Drugi svetski rat.

1941. Velika Britanija je u Drugom svetskom ratu objavila rat Mađarskoj, Rumuniji i Finskoj, zemljama koje su kao članice Trojnog pakta učestvovale u agresiji na SSSR.

1946. Skupština FNR Jugoslavije donela je zakon onacionalizaciji kojim su obuhvaćena sva veća privatna preduzeća. Time je likvidiran i inostrani kapital, koji je u industriji i rudarstvu predratne Jugoslavije učestvovao sa oko 50 odsto.

1949. Čang Kaj-šek je na ostrvu Tajvan (Formoza), gde je sa ostacima svoje vojske pobegao nakon poraza od Narodnoslobodilačke armije Kine, proglasio državu i ustanovio vladu.

1965. Vaseljenski patrijarh Atenagora I i papa Pavle VI ukinuli su međusobnu ekskomunikaciju dve crkve kojom je 1054. počeo raskol dveju hrišćanskih crkava.

1970. Ubedljiva pobeda na izborima u Istočnom Pakistanu Avamilige, pobornika autonomije Bengala (kasnije Bangladeš), dovela je do duboke krize između Istočnog i Zapadnog Pakistana, koja je naredne godine eskalirala u građanski rat.

1971. Sovjetska vasionska kapsula počela je da šalje radio itelevizijske signale s Marsa.

1974. Kiparski predsednik arhiepiskop Makarios III trijumfalnoje dočekan na Kipru koji je napustio 15. jula 1974. posle državnog udara. Prevrat na Kipru organizovali su grčki oficiri, ali nisu uspeli da zadrže vlast.

1975. Indonežanska armija je ušla u Istočni Timor gde je,nakon ukidanja trovekovne portugalske kolonijalne vlasti, izbio građanski rat.

1985. Umro je engleski pisac Robert Grejvs,istraživač grčke i jevrejske mitologije, koji je svetski ugled stekao istorijskim romanom "Ja, Klaudije" i delom "Grčki mitovi".

1988. Sovjetski predsednik Mihail Gorbačov objavio je u UN unilateralno smanjenje sovjetskih trupa, tenkova, borbenih aviona i artiljerije.

1988. U zemljotresu u Jermeniji poginulo je više od 25.000 ljudi, 12.000 je povređeno, a pola miliona ostalo bez domova. Uništeno je deset odsto jermenske industrije.

1992. Vlada Indije zabranila je fundamentalističke pokreteposle nereda u kojima je poginulo najmanje 400 Hindusa i Muslimana. Tokom nereda razorena je džamija u Ajođi.

1993. Umro je Feliks Ufue Boanji, prvipredsednik Obale Slonovače od sticanja nezavisnosti 1960. I jedini afrički predsednik koji je 33 godine neprekidno bio na vlasti.

1995. Sonda s američkog vasionskog broda "Galilej" je ušla uatmosferu Jupitera i 75 minuta slala podatke pre nego što se raspala.

1996. Predsednik Alžira Liamin Zerual ozakonio je svojim potpisom ustavne reforme kojima se zabranjuju političke partije zasnovane na religiji.

1997. Nakon neuspelih izbora u septembru, u Srbiji su ponovljeni izbori za predsednika Republike na kojima ponovo nijedan kandidat nije dobio potrebnu većinu glasova. U drugi krug su ušli kandidati Socijalističke partije Srbije Milan Milutinović i Srpske radikalne stranke Vojislav Šešelj, a za predsednika je 21. Decembra izabran Milan Milutinović.

2001. U građanskom ratu u Avganistanu talibani su predali svoje poslednje uporište Kandahar.

2002. - Irak je inspektorima UN predao dokument o iračkom oružju za masovno uništenje kao i o vojnoj industriji, što je zahtevano novembarskom Rezolucijom Saveta bezbednosti.

2003. Bivši predsednik Nikaragve Arnoldo Aleman proglašen je krivim za prevaru, pranje novca i zloupotrebu javnih fondova i osuđen na 20 godina zatvora.

2004. Hamid Karzai je položio zakletvu kao prvi predsednikAvganistana izabran na slobodnim izborima.

2005. Haški begunac, hrvatski general Ante Gotovina, uhapšenje u Španiji na Kanarskim ostrvima. On je bio u bekstvu od jula 2001. Zbog optužbi Haškog tribunala za zločine protiv čovečnosti nad Srbima tokom vojne operacije "Oluja".

2007. Umro je jedan od najvećih svetskih kompozitora drugepolovine 20. veka Karlhajnc Štokhauzen.

[Goga]

Na današnji dan, 8. decembar






1542. Rođena je Meri Stjuart, škotska kraljica od 1560. Zbog prokatoličke politike bila je primorana da abdicira 1567. i da se skloni u Englesku gde je dospela u zatvor i posle 18 godina zatočeništva pogubljena (1587) pod optužbom da je pripremala zaveru protiv engleske kraljice Elizabete I.

1626. Rođena je švedska kraljica Kristina Augusta. Kraljica u šestoj godini (1632), krunisana 12 godina kasnije, jedna od najobrazovanijih žena Evrope, bila je mecena nauke i književnosti i na dvoru je okupljala učene ljude, među kojima i francuskog filozofa Dekarta. Prisiljena da abdicira 1654. prešla je u katoličanstvo i živela po evropskim gradovima. Sahranjena je u crkvi Svetog Petra u Rimu.

1638. Umro je dubrovački barokni pesnik Ivan Gundulić, najznačajniji pesnik južnoslovenskog područja u XVII veku. Pisao je mitološke drame i romantične tragikomedije, a najvrednija njegova dela su lirski ep "Suze sina razmetnoga", junački ep "Osman" i pastirska igra "Dubravka" koja završava čuvenom himnom slobodi.

1824. Rođen je srpski pisac Jakov Ignjatović, tvorac i najznačajniji predstavnik realističkog romana u srpskoj književnosti ("Trpen-spasen", "Milan Narandžić", "Čudan svet", "Vasa Rešpekt", "Večiti mladoženja", "Stari i novi majstori", "Patnica").

1832. Rođen je norveški pisac Bjernstjerne Martinius Bjernson, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1903, vodeća ličnost norveškog i nordijskog kulturnog života u XIX veku. Književnu slavu stekao je pripovetkama "Sineve Sulbaken", "Arne", "Srećan dečak", "Otac", kojima je otvorio novu epohu norveške proze.

1854. Papa Pije IX proglasio je dogmu o bezgrešnom začeću Bogorodice.

1863. Britanski bokser Tom King je postao prvi svetski šampion u teškoj kategoriji, pobedom nad Amerikancem Džonom Hinanom.

1865. Rođen je finski kompozitor Jan Sibelijus, čije delo je inspirisano finskim folklorom, posebno epom "Kalevala" (simfonijska pesma "Finlandija", uvertira "Karelija", "Tužni valcer", violinski koncert).

1925. Objavljena je knjiga Adolfa Hitlera "Majn Kampf", u kojoj je izložena koncepcija "Novog poretka" i rasne supremacije Nemaca.

1941. SAD i Velika Britanija su objavile rat Japanu, dan posle japanskog napada na američku bazu u Perl Harburu na Havajima. Nemačka i Italija, u skladu sa obavezama iz Trojnog palta, objavile su rat SAD.

1949. Generalna skupština UN zatražila je od svetskih sila da priznaju nezavisnost Kine posle bekstva Čang Kaj-šeka na Tajvan.

1954. Srpski i hrvatski pisci i lingvisti postigli su Novosadski dogovor o srpskohrvatskom književnom jeziku, koji je potpisalo 25 uglednih stručnjaka za jezik. Zaključeno je da je narodni jezik Srba, Hrvata i Crnogoraca jedan jezik s dva izgovora, da su oba pisma - ćirilica i latinica - ravnopravna i da jezik ima zajednički pravopis.

1966. Sporazum o zabrani nuklearnog oružja u kosmosu potpisalo je 28 zemalja, uključujući SSSR i SAD.

1966. Prilikom havarije grčkog feribota "Heraklion", koji je potonuo tokom nevremena kod ostrva Melos, poginula su 234 putnika i člana posade.

1974. Grci su na referendumu velikom većinom glasali za republiku, a protiv restauracije monarhije.

1978. Umrla je izraelska državnica Golda Meir, prva žena premijer Izraela (1969-74).

1980. U Njujorku je ubijen bivši član "Bitlsa" Džon Lenon. Ubio ga je mentalno poremećeni obožavalac Mark Dejvid Čepmen, koji je kasnije osuđen na doživotni zatvor.

1991. Lideri Rusije, Belorusije i Ukrajine Boris Jeljcin, Leonid Kravčuk i Stanislav Šuškevič potpisali su u Minsku Belovežski sporazum o formiranju Zajednice Nezavisnih Država. Time je prestao da postoji Sovjetski Savez.

1995. U Londonu je počela dvodnevna Konferencija na kojoj je, umesto ženevske Mirovne konferencije za bivšu Jugoslaviju, osnovan Savet za sprovođenje mira. U radu Konferencije učestvovali su ministri inostranih poslova 40 zemalja i predstavnici brojnih međunarodnih organizacija. Švedski diplomata Karl Bilt imenovan je za Visokog predstavnika međunarodne zajednice u Bosni.

2000. U Otavi je održan prvi svetski samit posvećen kulturi i umetnosti na kojem je osnovana Međunarodna federacija agencija za podršku umetnosti.

2000. Umro je srpski slikar nadrealista Milić Stanković, poznat kao Milić od Mačve.

2001. Umrla je Frensis Elizabet Snajder Holberton (84), jedna od pionira kompjuterskog programiranja. Ranih 40-tih programirala je revolucionarni ENIAC digitalni kompjuter za američku vojsku, a kasnije je učestvovala u kreiranju kompjuterskog jezika COBOL i FORTRAN.

2002. Ponovljeni predsednički izbori u Srbiji nisu uspeli zbog nedovoljnog odziva birača 45,17 odsto. Najviše glasova osvojio je lider Demokratske stranke Srbije i predsednik SRJ Vojislav Koštunica 1.699.089, odnosno 57,66 odsto.

2003. Umro je kubanski pijanista Ruben Gonzales koji se proslavio nastupajući sa grupom Buena Vista Social Club.

2003. Umro je Hans Hoter, austrijski operski pevač nemačkog porekla, koji se proslavio u operama Riharda Vagnera, posebno ulogama u "Ring Cycle" i "Parsifal". U glavnoj ulozi pojavio se u "Letećem Holanđaninu" i "Die Meistersinger".

2005. Norveška je usvojila zakon kojim se norveške firme obavezuju da do 2008. godine najmanje 40 odsto članova upravnih odbora moraju da budu žene. U suprotnom, kompanije će se suočiti sa opasnošću od zatvaranja. Ovo je prvi zakon ove vrste u svetu.

[Goga]

Na današnji dan, 9. decembar






1594. Rođen švedski kralj Gustav II Adolf, vojskovođa, vojni i državni reformator. Uspešno okončao ratove s Danskom, Poljskom i Rusijom i osigurao dominaciju Švedske na Baltiku. U Tridesetogodišnjem ratu naneo niz poraza katoličkim snagama grofa Tilija. Poginuo u novembru 1632. u bici kod Licena, u kojoj je njegova vojska potukla armiju nemačkog generala Valenštajna. Uoči njegove smrti Švedska je bila najjača sila u Evropi. Nasledila ga kćerka Kristina.

1608. Rođen engleski pisac Džon Milton, koji se smatra najvećim engleskim pesnikom uz Šekspira. Pristalica Olivera Kromvela i građanske revolucije, 1649. postao sekretar za latinski u Kromvelovoj vladi i počeo da piše političke, religiozne i filozofske pamflete. Najbolja dela napisao u vreme restauracije, slep, siromašan i razočaran u politiku i društvo.

1641. Umro flamanski slikar Anton van Dajk, čuveni portretista, dvorski slikar engleskog kralja Čarlsa I od 1632.

1824. U peruanskom ratu za nezavisnost snage južnoameričkog revolucionara Simona Bolivara porazile špansku armiju u bici kod Ajakuča u Peruu, što je bilo presudno za sticanje nezavisnosti Perua.

1886. Rođen američki pronalazač Klarens Birdsej poznat po izumu dubokog zamrzavanja kao načina za održavanje namirnica. Pretpostavlja se da je za svoj pronalazak koristio iskustvo domorodaca sa Aljakse.

1905. U Dresdenu izvedena premijera opere jednočinke "Saloma" Ričarda Štrausa, komponovane prema priči Oskara Vajlda. Publika se zgražavala nad skarednošću predstave.

1905. Francuska donela dekret o odvajanju države od crkve.

1910. Umro srpski pisac Laza Kostić, koji je u poeziju uneo nove i smele oblike i obogatio srpski književni jezik novim izrazima. Začetnik srpske avangardne lirike, a nekoliko njegovih pesama spada u najbolja ostvarenja srpskog romantizma.

1917. Turske trupe u Prvom svetskom ratu Britancina predale Jerusalem, koji je pod turskom dominacijom bio od 1517.

1926. Rođen španski borac s bikovima Luis Migel Lukas Domingin, koji se smatra najboljim borcem s bikovima u XX veku. Njegova veština inspirisala američkog pisca Ernesta Hemingveja.

1941. Kina u Drugom svetskom ratu objavila rat Japanu, Nemačkoj i Italiji.

1961. Afrička država Tanganjika stekla nezavisnost u okviru Britanskog komonvelta, s premijerom Džulijusom Njerereom. Na isti dan 1962. Tanganjika postala republika.

1985. Bivši predsednik Argentine, general Horhe Videla, i njegov sledbenik, član vojne hunte, admiral Emilio Masera, osuđeni na doživotnu robiju zbog učešća u ratu protiv gradske gerile i političkih protivnika, tokom kojeg je nestalo 9.000 ljudi.

1985. Generalna skupština Ujedinjenih nacija jednoglasno prihvatila rezoluciju kojom se svi akti terorizma osuđuju kao kriminal.

1987. Protestima na području Gaze počela prva Intifada, pobuna Palestinaca protiv izraelske okupacije. Ustanak potom zahvatio Zapadnu obalu i Jerusalim.

1990. Leh Valensa, bivši lider sindikata "Solidarnost", pobedio na predsedničkim izborima u Poljskoj.

1990. Na prvim višestranačkim izborima u Srbiji nakon 45 godina vladavine komunista, pobedila Socijalistička partija Srbije, bivši komunisti, a za predsednika Srbije izabran lider te partije Slobodan Milošević.

1992. Poštujući sankcije UN protiv Jugoslavije, Svetska fudbalska federacija zabranila jugoslovenskoj reprezentaciji da učestvuje u kvalifikacijama za Svetsko prvenstvo u SAD 1994.

1994. Partija "Šin fejn", političko krilo Irske republikanske armije, prvi put posle više od 70 godina počela mirovne razgovore s Vladom Velike Britanije.

1995. Vrhovni sud Poljske potvrdio pobedu Aleksandra Kvašnjevskog na novembarskim predsedničkim izborima i odbacio žalbu pristalica njegovog poraženog rivala Leha Valense.

1996. UN odobrile primenu dugo odlaganog sporazuma sa Irakom o prodaji ograničenih količina nafte za hranu, čime se Irak vratio na svetsko tržište nafte prvi put od invazije na Kuvajt 1990.

1999. Vlasti Srbije osudile predsednicu Lige albanskih žena, pesnikinju Fljoru Brovinu, na 12 godina zatvora. Fljora Brovina puštena na slobodu 2000, po odlasku Slobodana Miloševića sa vlasti.

2000. Jugoslavija i bivša jugoslovenska republika Slovenija uspostavile diplomatske odnose.

2002. Američka avionska kompanija "Unajted erlajns" podnela zahtev za bankrot, najveći u istoriji avio-industrije.

[Goga]

Na današnji dan, 10. decembar






1508. Formirana je Kambrejska liga, savez protiv Venecije koji su sklopili papa Julije II, francuski kralj Luj XII, aragonski kralj Ferdinand II i rimsko-nemački car Maksimilijan I.

1520. Nemački crkveni reformator Martin Luter spalio je javno u Vitenbergu bulu u kojoj mu je papa Lav X zapretio prokletstvom ako se u roku od 60 dana ne odrekne jeresi. U januaru 1521. Luter je ekskomuniciran iz Rimokatoličke crkve.

1603. Umro je engleski lekar i fizičar Vilijam Gilbert, koji je prvi uveo naziv za elektricitet. Njegovo delo "O magnetima", u kojem iznosi teoriju o Zemlji kao magnetu i magnetskim silama između nebeskih tela (1600), imalo je značajan uticaj na razvoj nauke u XVII veku.

1810. Napoleon Bonaparta priključio je Francuskoj nemačke gradove Hanover, Bremen, Hamburg, Lauenburg i Libek.

1845. Engleski građevinski inženjer Robert Tompson patentirao je prve pneumatske gume.

1848. Luj Napoleon je nadmoćnom većinom od preko četiri miliona glasova dobio izbore za predsednika Francuske. Četiri godine kasnije izveo je državni udar i proglasio se carem Napoleonom III.

1851. Rođen je američki knjižar Melvil Đui, koji je 1870. izradio prvu decimalnu klasifikaciju, sistem klasifikacija knjiga koji se primenjuje u bibliotekama u celom svetu.

1868. Prvi semafori za regulisanje saobraćaja u svetu počelisu da rade u Londonu, na trgu ispred zgrade parlamenta Velike Britanije.

1895. Osnovano je Društvo za unapređenje i ulepšavanje Sokobanje, što se smatra začetkom turizma u Srbiji. Sokobanja, u kojoj su često na odmoru boravili knezovi Miloš i Mihajlo Obrenović, pominje se kao lečilište još u starom Rimu i ranoj Romeji (Vizantija).

1896. Umro je švedski industrijalac Alfred Nobel, pronalazač dinamita (1867) koji je bogatstvo stečeno tim pronalaskom uložio u osnivanje fondacije iz koje će se dodeljivati nagrade za vanredna dostignuća u različitim oblastima ljudskog delovanja. Nobelove nagrade dodeljuje svake godine Kraljevska švedska akademija nauka na dan njegove smrti, a prvi put su dodeljene 1901.

1898. Potpisan je Pariski mirovni ugovor kojim je okončan američko-španski rat. Španija se odrekla Kube i Portorika, a za 20 miliona dolara ustupila je Amerikancima Filipine i Guam.

1902. Završena je izgradnja Asuanske brane u Egiptu, kojom je regulisan tok reke Nil.

1926. Umro je Nikola Pašić, jedan od najznačajnijih političara u istoriji Srbije i Jugoslavije, osnivač i vođa Narodne radikalne stranke (1881-1926). Prvi put je bio predsednik vlade Srbije 1891, a od 1903. sastavio je 22 vlade u vreme tri kralja: Aleksandra Obrenovića, Petra i Aleksandra Karađorđevića. Bio je šef delegacije na Versajskoj mirovnoj konferenciji 1919-1920.

1936. Abdicirao je britanski kralj Edvard VIII, jer nije želeo da se odrekne ženidbe sa Amerikankom Volis Simpson, kako je to od njega tražio premijer Stenli Boldvin. Posle abdikacije. dobio je titulu vojvode od Vindzora. Nasledio ga je Džordž VI.

1941. Japanski avioni su u Drugom svetskom ratu u Južnokineskom moru potopili britanske ratne brodove "Ripals" i "Princ od Velsa", na kojima je poginulo oko 800 ljudi.

1948. Generalna skupština UN usvojila je Univerzalnu deklaraciju o pravima čoveka. Taj datum obeležava se kao Dan ljudskih prava.

1963. Zanzibar, britanski protektorat od 1890, stekao je nezavisnost u okviru Britanskog komonvelta. Naredne godine postao je republika i s Tanganjikom stvorio novu državu koja je dobila naziv Tanzanija.

1964. Nobelovu nagradu za mir dobio je Amerikanac Martin Luter King, borac za građanska prava crnaca.

1967. Prva komercijalna termonuklearna eksplozija izvršena je u Novom Meksiku (SAD) radi vađenja prirodnog gasa iz podzemlja.

1980. Milton Obote proglašen je predsednikom Ugande, kao prvi afrički šef države koji se vratio na vlast posle zbacivanja vojnim udarom. Vojska ga je 1985. drugi put zbacila s vlasti.

1991. Jugoslovenska narodna armija se povukla iz Zagreba i Hrvatske, ali su borbe između Srba i hrvatskih snaga nastavljene.

1996. Predsednik Južne Afrike Nelson Mandela potpisao je ustav kojim su svi građani, bez obzira na rasu, izjednačeni pred zakonom, kao završni čin u demontiranju sistema aparthejda u toj zemlji.

1998. Međunarodni sud za ratne zločine na prostoru bivše Jugoslavije u Hagu osudio je bosanskog Hrvata Antu Furundžiju na 10 godina zatvora zbog mučenja i silovanja zatočenika u bosanskom ratu. To je bila prva presuda kojom je silovanje označeno kao ratni zločin.

2001. U Prištini je konstituisana Skupština Kosova, prva od dolaska međunarodnih snaga u tu pokrajinu u julu 1999. Za predsednika je izabran Albanac Nedžat Daci, a predstavnici Srba Oliver Ivanović i Gojko Savić postali su članovi petočlanog veća Predsedništva Skupštine.

2001. Generalni sekretar UN Kofi Anan dobitnik je Nobelove nagrade za mir.

2002. Bivši američki predsednik Džimi Karter primio je Nobelovu nagradu za mir.

2003. Šef UNMIK-a Hari Holkeri predstavio je u Prištini dokument "Standardi za Kosovo", čija će implementacija u kosovsko društvo biti od značaja kod ocenjivanja da li je Kosovo dostiglo standarde demokratskog društva koje međunarodna zajednica traži pre početka rešavanja statusa Kosova. Taj dokument prihvatio je i Savet bezbednosti UN.

2003. Haški tribunal osudio je bivšeg oficira Vojske Republike Srpske Dragana Obrenovića, koji je priznao krivicu, na 17 godina zatvora zbog ratnih zločina nad Muslimanima u Srebrenici u julu 1995.

2004. Avion kompanije "Junajted erlajns" sleteo je u vijetnamski grad Ho Ši Min i to je prvi američki putnički avion koji je sleteo u tu zemlju od Vijetnamskog rata.

2004. Milanski sud oslobodio je italijanskog premijera Silvija Berluskonija optužbi za korupciju, što predstavlja veliku pobedu desetogodišnje borbe tog milijardera sa zakonom.

2006. Umro je bivši čileanski diktator Augusto Pinoče (91), koji je na vlast došao 1973. vojnim pučem, zbacivši marksističkog predsednika Salvadora Aljendea. Za vreme njegove 17-godišnje vladavine ubijeno je oko 3.000 ljudi, a oko 28.000 je bilo mučeno.