Dogodilo se na današnji dan

[Morpheus]

Na današnji dan 25. oktobar

732. Franački vladar Šarl teško je porazio u bici kod Poatjea Saracene i time definitivno zaustavio njihov dalji prodor u zapadnu Evropu, što mu je donelo nadimak Martel (Čekić). Poznat je pod imenom Karlo Martel.

1400. Umro je engleski pisac Džefri Čoser začetnik moderne engleske književnosti. Njegove "Kenterberijske priče" smatraju se najznačajnijim delom engleske srednjovekovne književnosti.

1415. Englezi su u Stogodišnjem ratu, pod komandom kralja Henrija V naneli težak poraz Francuzima u bici kod Azenkura na severu Francuske.

1495. U Portugaliji je na presto stupio kralj Manuel I Veliki ili Srećni. Finansirao je istraživačke poduhvate moreplovaca Vaska da Game,Pedra Alvareša Kabrala i drugih, čija su otkrića potom postala portugalske kolonije, a Portugalija svetska pomorska i kolonijalna sila. Tokom njegove vladavine iz zemlje su proterani Jevreji i Maori.

1616. Holandski moreplovac Dirk Hartog na putu prema Javi otkrio je zapadne obale Australije.

1647. Umro je italijanski matematičar i fizičar Evangelista Toričeli, savremenik i nastavljač Galilejevog dela, pronalazač živinog barometra.

1806. Rođen je nemački filozof Kaspar Šmit poznat kao Maks Štirner ideolog anarhizma, čije je delo "Jedini i njegova svojina" (1845) izazvalo burnu reakciju građanske inteligencije, pa je jedno vreme bilo zabranjeno.

1815. Srpski knez Miloš Obrenović postigao je sporazum sa vezirom Beogradskog pašaluka Marašli Ali pašom o mešovitoj srpsko-turskoj upravi, čime je završen oružani deo Drugog srpskog ustanka.

1825. Rođen je austrijski kompozitor, violinista i dirigent Johan Štraus Mlađi, proslavljeni "kralj valcera" i jedan od glavnih predstavnika klasične bečke operete ("Slepi miš", "Ciganin baron", "Noć u Veneciji", "Na lepom plavom Dunavu", "Priče iz bečke šume").

1838. Rođen je francuski kompozitor Žorž Bize autor opere "Karmen", jednog od remek-dela francuske i svetske operske scene, čije je prvo izvođenje 1875. godine naišlo na loš prijem publike i kritike.

1881. Rođen je španski slikar i vajar Pablo Pikaso jedan od najvećih i najuticajnijih umetnika 20. veka, koji je sa Žoržom Brakom napravio prekretnicu u evropskom slikarstvu, stvarajući novu koncepciju oblika i prostora ("Gospođice iz Avinjona", "Gernika", "Rat i mir").

1918. Kod mesta Vitorio Veneto počela je jedna od poslednjih bitaka u Prvom svetskom ratu, koja je završena 3. novembra pobedom Italijana nad već dezorganizovanom austrougarskom vojskom.

1936. Vlade Nemačke i Italije potpisale su tajni protokol o uzajamnoj pomoći, kojim je formirana osovina Rim-Berlin.

1938. Libija je postala sastavni deo Italije.

1949. Sprovodeći blokadu Jugoslavije nakon Rezolucije Informbiroa, SSSR je otkazao gostoprimstvo jugoslovenskom ambasadoru u Moskvi, što su potom učinile i ostale zemlje komunističkog bloka. Blokada Jugoslavije trajala je do 1955.

1956. Egipat, Jordan i Sirija su osnovali jedinstvenu vojnu komandu radi koordinacije odbrane od Izraelskog napada.

1971. Generalna skupština UN je odlučila da primi Kinu u svetsku organizaciju i da isključi Tajvan.

1983.- Trupe SAD okupirale su karipsku ostrvsku državu Grenadu, nakon što su levičarske snage izvele državni udar.

1995. Na osnovu sporazuma Izraela i PLO o palestinskoj samoupravi, izraelske trupe su počele povlačenje iz grada Dženin, na okupiranoj Zapadnoj obali.

2001. Na donatorskoj konferenciji Pakta za stabilnost jugoistočne Evrope u Bukureštu SR Jugoslavija je dobila pomoć od 430 miliona evra.

2003. U Rusiji je uhapšen milijarder Mihail Hodorkovski koji se nalazio na čelu naftnog giganta Jukos. U maju naredne godine osuđen je na devet godina zatvora zbog finansijskih malverzacija i utaje poreza.

2004. U sukobu muslimanskih demonstranata sa vojskom i policijom na jugu Tajlanda život su izgubile najmanje 84 osobe.

2004. Umro je Džon Pil, veteran među britanskim disk-džokejima, koji je popularisao nove mužičke trendove kao što su pank, rege i hip-hop.

[Goga]

Na današnji dan 26. oktobar






899. Umro je engleski kralj Alfred Veliki, koji je po dolasku na presto 871. uspešno odbranio zemlju od Danaca, oslobodio i obnovio London. Razvio je ratarstvo, osnovao nove gradove i učinio mnogo na polju duhovne kulture okupljajući učene ljude i iz inostranstva.

1440. Obešen je Žil de Re,jedan od boraca Jovanke Orleanke. Bivši maršal Francuske optužen je za satanizam i ubistvo 140 dece. Njegov zločin bio je inspiracija za priču "Plavobradi".

1685. Rođen je italijanski kompozitor Đuzepe Domeniko Skarlati virtuoz na čembalu. Komponovao je više od 550 kompozicija za čembalo, čuvenih sonata u jednom stavu.

1759. Rođen je Žorž Žak Danton jedan od vođa Francuske revolucije, koji je 14. jula 1789. predvodio napad na parisku tamnicu Bastilju. Kao protivnik revolucionarnog terora sukobio se sa Robespjerom, optužen je za saradnju sa neprijateljima republike i pogubljen na giljotini 1794.

1842. Rođen je ruski slikar Vasilij Vasiljevič Vereščagin, autor monumentalnih kompozicija iz rusko-turskog rata.

1861. U Frankfurtu je prikazan rad prvog uređaja za prenos govora, koji je njegov konstruktor Johan Filip Reis nazvao telefon. Kao pronalazač prvog upotrebljivog telefona (1876) smatra se Amerikanac Aleksandar Graham Bel.

1863. U Ženevi je počela četvorodnevna međunarodna konferencija 14 zemalja na kojoj je osnovan Crveni krst i objavljeni principi koji su 1864. poslužili kao osnova za usvajanje Ženevske konvencije o zaštiti žrtava rata.

1896. Potpisan je sporazum u Adis Abebi kojim je uspostavljen mir između Italije i Abisinije (Etiopija) i priznata nezavisnost Abisinije.

1905. Tokom Prve ruske revolucije (1905-07), radnici su u Petrogradu osnovali prvi Sovjet (radničku skupštinu).

1905. Sporazumom u Karlštadu Norveška se odvojila od Švedske i postala nezavisna kraljevina sa kraljem Hakonom VII.

1911. U Kini je ukinuta monarhija i proglašena republika sa Sun Jat Senom kao privremenim predsednikom.

1916. Rođen je francuski državnik Fransoa Miteran, koji je kao prvi socijalista u maju 1981. izabran za predsednika Francuske i ostao na tom položaju 14 godina. U Drugom svetskom ratu bio je jedan od vođa francuskog Pokreta otpora, a od 1971. je lider Socijalističke partije Francuske.

1917. Brazil je objavio rat Nemačkoj u Prvom svetskom ratu.

1955. General Ngo Din Diem proglasio je Republiku Vijetnam u južnom Vijetnamu, a sebe predsednikom i zaveo diktatorski režim. Ubijen je u vojnom udaru.

1955. - Parlament Austrije prihvatio je, dan posle odlaska poslednjih savezničkih okupacionih vojnika, Državni ugovor kojim se obavezala na stalnu neutralnosti zemlje.

1961. Nobelovu nagradu za književnost dobio je jugoslovenski književnik Ivo Andrić i postao prvi Jugosloven dobitnik te prestižne svetske nagrade.

1972. Umro je ruski konstruktor aviona i helikoptera Igor Ivanovič Sikorski, koji je konstruisao prvi uspešan helikopter, a 1913. prvi izgradio avion sa više motora. Godine 1919. emigrirao je u SAD gde je nastavio rad na konstrukciji novih tipova aviona i helikoptera.

1972. U kampanji Saveza komunista Jugoslavije protiv "anarholiberala" smenjeni su najviši funkcioneri Saveza komunista Srbije Marko Nikezić i Latinka Perović. Nakon toga smenjeni su i funkcioneri u državnom aparatu i privredni rukovodioci koji su se zalagali za liberalizaciju i modernizaciju društva.

1976. Generalna skupština UN je jednoglasno osudila aparthejd i pozvala vlade zemalja članica da zabrane sve kontakte sa Transkejom, koja je samoproklamovala nezavisnost sa belom manjinom na čelu.

1994. Izrael i Jordan potpisali su sporazum, kojim je posle 46 godina formalno okončano ratno stanje dveju susednih zemalja.

1995. - Na Malti je ubijen vođa palestinske terorističke islamske organizacije "Islamski džihad" Fati Škaki.

1998. Predsednici Perua i Ekvadora potpisali su formalnu deklaraciju kojom je rešen pogranični spor dveju južnoameričkih zemalja nastao početkom 19. veka, zbog kojeg su više puta ratovale.

1999. Savet bezbednosti UN odobrio je upućivanje međunarodnih mirovnih snaga, 11.000 vojnika i policajaca, u Istočni Timor.

2000. Na sastanku u Bukureštu SR Jugoslavija je postala punopravni član Pakta stabilnosti za jugoistočnu Evropu.

2001. Beogradski sud osudio je Dobrosava Gavrića na 20 godina zatvora zbog ubistva Željka Ražnatovića Arkana i još dve osobe u hotelu "Interkontinental" u Beogradu 15. januara 2001.

2002. U akciji oslobađanja oko 800 talaca, koje su čečenski teroristi držali tri dana u jednom moskovskom pozorištu, stradalo je 128 osoba, a svih 50 terorista je likvidirano.

2007. Umro je američki biohemičar Artur Kornberg,dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1959. za sintezu DNK u epruveti. Kornberg je otkrio hemijski mehanizam koji pokazuje kako DNK nastaje u ćeliji.

[Goga]

Na današnji dan, 27. oktobar






1505. Umro je ruski vladar Ivan III Vasiljevič. Veliki knez moskovski od 1462. i "svih Rusa", ujedinio je veliki broj kneževina, ojačao centralnu vlast i oslobodio ruska područja od Tatara. Izdao je prvi ruski zbornik zakona "Sudebnik" (1497). Zbog rodbinskih veza sa vizantijskom carskom dinastijom, smatran je naslednikom Istočnog rimskog carstva.

1553. Na lomači je, kao jeretik, spaljen španski lekar i teolog Migel Serveto. Spisima "Christianismi restitutio", u kojima je odbacio hrišćansku doktrinu o Svetom trojstvu, izazvao je gnev i rimokatolika i protestanata. Na zahtev vođe švajcarskih protestanata Žana Kalvina, uhapšen je u Ženevi, u kojoj se skrivao od rimokatoličke inkvizicije, i osuđen na smrt spaljivanjem.

1728. Rođen je engleski istraživač Džejms Kuk, poznat kao Kapetan Kuk, jedan od najvećih morepolovaca u istoriji. Na osnovu svojih istraživanja napravio je mape Australije, Novog Zelanda i Havajskih ostrva, a 1893. objavljen je njegov dnevnik sa mnogobrojnih putovanja. Ubili su ga 1779. domoroci na Havajima.

1782. Rođen je italijanski muzičar Nikolo Paganini, virtuoz na violini i kompozitor čijoj su veštini savremenici pridavali magične moći (violinski koncerti, 24 kapriča za solo violinu, kamerna muzika).

1806. Napoleonove trupe ušle su u Berlin, nakon pobede nad Prusima kod Jene.

1807. U dvorcu u Fontenblou Napoleon Bonaparta i španski kralj Karlos IV potpisali su sporazum o podeli Portugalije.

1811. Rođen je američki pronalazač Ajzak Merit Singer, koji je 1851. usavršio prvu šivaću mašinu za široku upotrebu.

1843. U Srbiji je osnovana državna pošta.

1858. Rođen je Teodor Ruzvelt, predsednik SAD od 1901. do 1909, čija je politika stvorila svetsku silu od dotad izolacionističke Amerike. Dužnost šefa države preuzeo je kao potpredsednik SAD, posle ubistva predsednika Vilijama Mekinlija 1901. Sproveo je plan za izgradnju Panamskog kanala, a za posredovanje u rusko-japanskom ratu 1905. dobio je 1906. Nobelovu nagradu za mir.

1871. Velika Britanija je anektirala dijamantska polja u Kimberliju, u Južnoj Africi.

1918. Britanske, francuske i italijanske snage porazile su u Prvom svetskom ratu austrijsku vojsku na italijanskom frontu.

1922. Pod pritiskom fašističkog pokreta Benita Musolinija italijanska vlada podnela je ostavku.

1935. Pušten je u saobraćaj železničko-drumski "Pančevački most Kralja Petra II" na Dunavu kod Beograda.

1966. Generalna skupština Ujedinjenih nacija oduzela je Južnoj Africi mandat nad Jugozapadnom Afrikom (Namibija).

1971. Kongo je promenio naziv države u Republika Zair.

1973. Mirovne snage Ujedinjenih nacija stigle su u Kairo da uspostave liniju razdvajanja između egipatskih i izraelskih snaga.

1978. Egipatski predsednik Anvar el Sadat i izraelski premijer Menahem Begin dobili su Nobelovu nagradu za mir.

1991. Sovjetska republika Turkmenistan proglasila je nezavisnost od Moskve.

1995. U Beogradu je umro srpski književnik Slobodan Selenić, dopisni član Srpske akademije nauka i umetnosti, profesor na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu ("Prijatelji sa Kosančićevog venca", "Očevi i oci", "Ubistvo s predumišljajem").

1998. Savet NATO-a odložio je na neodređeno vreme aktivirajuću naredbu o vojnoj intervenciji protiv ciljeva u SR Jugoslaviji, nakon što su srpske vlasti povukle vojsku na Kosovu u kasarne i smanjile policijske snage u toj pokrajini.

1998. Gerhard Šreder preuzeo je dužnost kancelara Nemačke, nakon što je Helmut Kol, izgubivši na izborima, podneo ostavku.

1999. Haljina koju je holivudska zvezda Merlin Monro nosila dok je pevala "Happy Birthday, Mr. President" predsedniku Džonu Kenediju, prodata je za 1.267.500 dolara, što je rekordna suma za deo odeće prodat na aukciji.

1999. Naoružani napadači upali su u parlament Jermenije u Jerevanu i ubili devetoricu ljudi, uključujući premijera Vazgena Sarksijana, predsednika parlamenta Karena Demirkijana, dvojicu njegovih zamenika i jednog ministra.

2000. Zbog jake oluje, ronilačka ekipa nije uspela da uđe u podmornicu Kursk. Dan ranije, otkriveni su dokazi da su 23 mornara preživela prvu eksploziju, zbog koje je ta ruska atomska podmornica potonula 12. avgusta u Barencovom moru. Stručnjaci su procenili da mornari nisu mogli živeti duže od osam sati od početka katastrofe u kojoj je svih 118 članova posade izgubilo život.

2001. Švedski dnevnik Ekspresen preneo je izjavu Kristera Petersona, koji je u nedostatku dokaza oslobođen optužbi za ubistvo švedskog premijera Ulofa Palmea 1986, da on zapravo jeste ubio premijera. Peterson je umro 29. septembra 2004. od posledica moždanog udara.

2002. Na predsedničkim izborima u Brazilu, pobedio je Luiz Inasio Lula da Silva. Da Silva je prvi brazilski predsednik levičarskog opredeljenja i predstavnik radničke klase.

2004. Međunarodna federacija Crvenog krsta i Crvenog polumeseca saopštila je da je tokom 2003. u prirodnim katastrofama poginulo 76.806 ljudi, što je tri puta više nego u prethodnoj, 2002. godini. Do porasta ljudskih žrtava došlo je zbog ekstremnih klimatskih promena u svetu.

[Morpheus]

Na današnji dan, 28. oktobar

1492. Kristifor Kolumbo na prvom putovanju preko Atlantika otkrio Kubu i proglasio je posedom Španije.

1628. Kraljevske trupe, pod kardinalom Rišeljeom, zauzele, posle višemesečne opsade, uporište protestanata La Rošel.

1636. U Kembridžu, u američkoj državi Masačusets, osnovan koledž Harvard, najstarija obrazovna ustanova u SAD.

1704. Umro engleski filozof Džon Lok, jedan od utemeljivača empirizma i liberalističke filozofije. Uticao na empiričare i teoretičare liberalnog društva i građanske države.

1746. U zemljotresu u Peruu razoreni gradovi Lima i Kaljao, poginulo 18.000 ljudi.

1836. Proglašena federacija Perua i Bolivije.

1884. Rođen srpski kompozitor, muzikolog, pedagog i kritičar Miloje Milojević, profesor Muzičke akademije u Beogradu, jedan od začetnika muzikologije u Srbiji. Osnovao beogradski orkestar Collegium musicum.

1886. Na ostrvu Bidl, u njujorškoj luci, predsednik SAD Grover Klivlend otkrio Statuu slobode, poklon Francuske, koju je izradio Frederik-Ogist Bartoldi.

1891. U Japanu, u zemljotresu na najvećem ostrvu Nipon, poginulo 10.000 ljudi, 300.000 ostalo bez domova.

1914. Rođen američki mikrobiolog Džonas Edvard Salk. 1953. izumeo vakcinu protiv dečje paralize.

1918. Posle raspada Austro-Ugarske, u Prvom svetskom ratu, u Pragu vlast preuzeo Nacionalni komitet. Republika Čehoslovačka, s predsednikom Tomašem Garigom Masarikom, proglašena u novembru.

1919. U SAD stupio na snagu zakon o prohibiciji, zabranjena prodaja pića s više od pola odsto alkohola.

1922. Oko 40.000 fašista crnokošuljaša Benita Musolinija krenulo iz Napulja u Marš na Rim. Dva dana kasnije kralj Vitorio Emanuele Musoliniju dao mandat za sastav Vlade. Fašistički režim trajao do jula 1943.

1923. Umro srpski političar i publicista Stojan Protić, jedan od tvoraca Radikalne stranke, prvi premijer Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Urednik listova Samouprava i Odjek.

1932. Rođen kiparski državnik Spiros Kiprijanu, prvi šef diplomatije posle sticanja nezavisnosti Kipra 1960. Šef države postao 1977, posle smrti predsednika, arhiepiskopa Makariosa III.

1940. Italijanske trupe napale Grčku iz Albanije posle ultimatima kojim je Italija tražila vojna uporišta na grčkoj teritoriji. Uz pomoć Nemaca, Grčka okupirana u aprilu 1941.

1962. Okončana kubanska raketna kriza. Lider SSSR-a Nikita Hruščov saopštio da je naredio povlačenje raketa sa Kube, predsednik SAD Džon Ficdžerald Kenedi da će obustaviti blokadu te zemlje.

1974. Šefovi arapskih država, uključujući jordanskog kralja Huseina, usvojili Deklaraciju kojom se traži stvaranje nezavisne palestinske države.

1982. Na opštim izborima u Španiji ubedljivu pobedu odnela Socijalistička radnička partija Felipea Gonsalesa.

1995. U požaru u metrou glavnog grada Azerbejžana, Bakuu, poginulo 289, povređeno 270 ljudi.

2000. Na Kosovu, u organizaciji UNMIK-a, održani lokalni izbori. Ubedljivo pobedio Demokratski savez Kosova Ibrahima Rugove. Kosovski Srbi bojkotovali izbore, vlasti Jugoslavije ih nisu priznale.

2001. Predsednik SAD Džordž Buš formirao Grupu za praćenje inostranih terorista, kojom rukovodi javni tužilac Džon Eškroft. Zadatak grupe da nalazi i deportuje strane državljane koji ilegalno borave u SAD.

2002. Diplomata SAD Lorens Foli ubijen u Amanu. Foli u Ambasadi SAD u glavnom gradu Jordana vodio agenciju SAD za međunarodnu pomoć i saradnju.

2003. Haški tribunal osudio Srbina iz Bosne i Hercegovine Predraga Banovića na osam godina zatvora zbog ratnih zločina u logoru Keraterm kod Prijedora 1992.

2005. Umro pozorišni i filmski glumac Ljuba Tadić. Stalni član Beogradskog dramskog pozorišta, Narodnog pozorišta, Ateljea 212 i Jugoslovenskog dramskog pozorišta, u kojima je ostvario veliki broj zapaženih uloga. Glumio u više od 60 filmova i u mnogim radio i televizijskim dramama.

[Morpheus]

Na današnji dan 29. oktobar

439. - Vandali, predvođeni kraljem Genserikom, osvojili su Kartaginu, koja je postala glavni grad vandalske države u Africi.

1321. - Umro je srpski kralj Stefan Milutin Nemanjić. Tokom njegove vladavine od 1282. Srbija je proširila granice na severu i na jugu i doživela ekonomski i kulturni razvoj, postavljene su osnove zakonodavstva i državne uprave. Podigao je i obnovio više crkava i manastira (Gračanica, Nagoričino).

1507. - Rođen je španski vojskovođa Fernando Alvares de Toledo, vojvoda od Albe. Kao namesnik Holandije (1567-73) sprovodio je teror nad protivnicima španske krune, tokom kojeg je pogubljeno 18.000 ljudi. Preko svoje špijunske mreže podsticao je progone hugenota (protestanata) u Francuskoj za vreme Katarine Mediči.

1814. - Prvi parni ratni brod "Fulton", koji je konstruisao Robert Fulton, porinut je u njujorškoj luci.

1881. - U Japanu je osnovana prva nacionalna politička stranka.

1888. - U Carigradu je potpisana Konvencija o Sueckom kanalu, prema kojoj "kanal treba da bude slobodan i otvoren, za vreme rata i u vreme mira, za sve trgovačke i ratne brodove bez razlike na zastavu".

1889. - Umro je ruski pisac, književni kritičar i revolucionar Nikolaj Gavrilovič Černiševski. Njegovo političko delovanje u carskoj Rusiji prekinuto je progonstvom u Sibir (1864). Zalagao se da književnost bude oruđe društvene kritike, a u delu "Šta da se radi" izneo je svoje socijalističko-utopijske poglede na društvo.

1897. - Rođen je nemački nacistički političar Jozef Gebels, ministar prosvete i propagande nacističke Nemačke (1933-45), jedan od inspiratora antisemitskog terora. Iz straha pred odgovornošću za nacističke zločine, izvršio je samoubistvo sa celom svojom porodicom u poslednjim časovima pred pad Berlina u Drugom svetskom ratu.

1910. - Rođen je engleski filozof Džuls Alfred Ejer čija se knjiga "Jezik, istina i logika" smatra manifestom logičkog pozitivizma ("Zasnivanje empirijskog znanja", "Problem saznanja", "Pojam osobe").

1911. - Umro je Džozef Pulicer, američki novinski magnat, jedan od začetnika "žute štampe", iz čije se fondacije svake godine dodeljuje "Pulicerova nagrada" za novinarstvo, karikaturu, američku istoriju, poeziju, dramu, roman i muziku.

1918.- Hrvatski sabor je posle raspada Austro-Ugarske u Prvom svetskom ratu proglasio raskid državno-pravnog odnosa sa Habsburškom monarhijom i proglasio pristupanje Hrvatske Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca.

1923. - Turska je proglašena republikom, a general Mustafa Kemal (od 1930. Kemal Ataturk) postao je prvi predsednik.

1929. - Krah Njujorške berze, poznat kao "crni utorak", označio je početak velike krize koja je uzdrmala temelje američke privrede, a kasnije se proširila na ceo svet. Industrijska proizvodnja je pala u razvijenim zemljama na nivo s početka veka, a bez posla je ostalo 26 miliona ljudi.

1950. - Umro je švedski kralj Gustav V, koji je tokom vladavine od 1907. osigurao neutralni status Švedske u oba svetska rata.

1956. - Dva dana uoči francusko-britanskog napada na Egipat, izraelska vojska napala je poluostrvo Sinaj.

1964- Ujedinjena Republika Tanganjika, Zanzibar i Pemba promenila je naziv u Tanzanija.

1996. - U Beču je održana aukcija oko 8.000 slika, skulptura i ostalih umetničkih dela koja su od austrijskih Jevreja u Drugom svetskom ratu oteli austrijski i nemački nacisti. Prihod je dodeljen ljudima koji su preživeli holokaust.

1998. - Komisija za istinu Južne Afrike predala je izveštaj predsedniku Nelsonu Mendeli u kojem su bivši predsednik Bota, Mendelina bivša supruga Vini, Butelezi i Afrički nacionalni kongres optuženi za kršenje ljudskih prava.

1998.- Veteran američke astronautike Džon Glen je u 77. godini spejs šatlom "Diskaveri" ponovo poleteo u kosmos, 36 godina posle svoje prve kosmičke misije.

1999. - Iranski predsednik Muhamed Katami završio je posetu Parizu, prvu od 1979. godine, tokom koje je apelovao na globalnu toleranciju i bolje povezivanje sa Zapadom.

2000. - Više od 30.000 ljudi demonstriralo je protiv neonacista u nemačkom gradu Dizeldorfu.

2001. - Japan je usvojio kontroverzni zakon koji dozvoljava japanskim oružanim snagama, prvi put posle Drugog svetskog rata, da budu angažovane u inostranstvu kao podrška američkim napadima u Avganistanu.

2001. - Pod pritiskom pakistanskog predsednika, zatvoreno je 12 pripadnika Islamskog militarističkog pokreta radi istrage o oružanom napadu na jednu hrišćansku crkvu, u kojem je ubijeno 16 osoba.

2002. - U požaru koji je zahvatio petospratni Međunarodni trgovinski centar u južno-vijetnamskom gradu Ho Ši Min, poginulo je 61, a povređeno preko 100 ljudi. To je bio najveći požar u tom gradu u poslednjih 27 godina.

2003. - U Tokiju (Japan) je osuđen na smrt vešanjem doktor Tomomas Nakagava (41), jedan od vođa japanskog kulta Strašnog suda, koji je 1995. učestvovao u napadu smrtonosnim nervnim gasom na tokijsku podzemnu železnicu kada je umrlo 12 ljudi.

2003. - Umro je italijanski tenor Franko Koreli, jedan od najpopularnijih operskih pevača XX veka, koji je nastupao u vodećim svetskim kućamna, od milanske Skale do Metropoliten opere u Njujorku.

2004. - Lideri Evropske unije potpisali su u Rimu evropski ustav, a 25 zemalja članica EU imaju rok od dve godine za njegovu ratifikaciju.

2004. - Arapska televizija Al Džazira emitovala je video snimak u kojem je vođa Al Kaide, Osama Bin Laden, prvi put javno priznao da stoji iza terorističkih napada u SAD, 11. septembra 2001.

2006.- U avionskoj nesreći brazilskog aviona 737 koji je nestao iznad prašuma Amazonije poginulo je 155 putnika i članova posade

[Goga]

Na današnji dan, 30. oktobar






1735. Rođen američki državnik Džon Adams, jedan od najistaknutijih boraca za američku nezavisnost, prvi potpredsednik i drugi predsednik SAD. Učestvovao u izradi nacrta Deklaracije o nezavisnosti 1776. Njegov sin Džon Kvinsi Adams bio šesti predsednik SAD.

1751. Rođen Ričard Brinsli Šeridan, uz Goldsmita najznačajniji engleski dramatičar XVIII veka. Kao član parlamenta Velike Britanije proslavio se kao sjajan orator.

1762. Rođen francuski pisac Andre de Šenije. Uskladio stare pesničke forme s novom osećajnošću, pa ga istoričari književnosti najčešće predstavljaju kao poslednjeg pesnika klasicizma i prvog romantičara. Pozdravljajući Francusku revoluciju, Šenije se oštro suprotstavio jakobinskoj diktaturi i pogubljen je na giljotini 1794.

1817. Simon Bolivar osnovao prvu nezavisnu vladu Venecuele.

1830. Umro crnogorski vladika Petar I Petrović Njegoš. Po dolasku na vlast, 1782, doprineo razvoju crnogorske državnosti. Doneo prvi zakon, Zakonik Petra I, i ustanovio centralni sudski organ, Kuluk, 1803. Predvodio Crnogorce u borbama protiv Turaka i Francuza, mirio zavađena plemena i trudio se da iskoreni krvnu osvetu.

1864. Potpisan Bečki mir, Danska prinuđena da Pruskoj prepusti pokrajine Šlezvig, Holštajn i Lauenburg.

1869. Izvođenjem alegorijske slike Đorđa Miletića "Posmrtna slava kneza Mihaila", u Beogradu otvorena nova zgrada Narodnog pozorišta, izgrađena po projektu Aleksandra Bugarskog.

1905. Tokom prve, februarske, ruske revolucije, ruski car Nikolaj II Aleksandrovič Romanov Oktobarskim manifestom ponudio šire biračko pravo, izabran parlament sa zakonodavnom vlašću i data je garancija građanskih sloboda.

1910. Umro švajcarski filantrop Žan-Anri Dinan, tvorac ideje o Crvenom krstu i jedan od osnivača Međunarodnog komiteta Crvenog krsta 1863, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1901.

1918. Slovačka proglasila odvajanje od Mađarske i ujedinjenjem s Češkom formirala Čehoslovačku, prvu državu stvorenu posle raspada Austro-Ugarske, u Prvom svetskom ratu.

1918. Kapitulacijom Turske, koja je u Prvi svetski rat ušla 1914. na strani Centralnih sila, prestala da postoji Otomanska imperija.

1922. Dva dana posle Marša na Rim, Benito Musolini formirao prvu fašističku vladu u Italiji.

1938. Milione Amerikanaca uhvatila panika dok su na radiju CBS slušali radio-dramu, koju je prema noveli Herberta Džordža Velsa "Rat svetova" snimio Orson Vels. Slušaoci mislili da se radi o stvarnom napadu Marsovaca na Zemlju.

1973. Pušten u saobraćaj most na Bosforu, koji povezuje Evropu i Aziju.

1974. Nokautom nad Džordžom Formanom, Muhamed Ali se u 32. godini trijumfalno vratio boksu.

1975. Princ Huan Karlos preuzeo vođstvo Španije od teško obolelog diktatora Fransiska Franka.

1975. Kod Praga se srušio avion DC-9 jugoslovenske kompanije Inex-Adria. Poginulo 75 putnika, čehoslovačkih turista koji su se vraćali sa letovanja na Jadranu.

1990. Kina objavila rezultate popisa stanovništva, prema kom njena populacija broji 1.013.000.000 ljudi.

1995. Minimalnom većinom, 50,6 odsto, stanovnici Kvebeka izjasnili se na referendumu protiv nezavisnosti te kanadske provincije.

1998. Na osnovu sporazuma predstavnika Vojske Jugoslavije i NATO-a, potpisanog 15. oktobra, avioni NATO-a počeli misiju nadgledanja vazdušnog prostora Kosova, Orlovo oko.

2000. Sudija Vrhovnog suda Španije, njegov telohranitelj i vozač ubijeni, 35 osoba povređeno, u eksploziji automobila-bombe u Madridu, za koju su osumnjičeni pripadnici baskijskog separatističkog pokreta ETA.

2001. Londonski klub poverilaca smanjio Jugoslaviji dug sa 2,8 na 2,2 milijardi dolara.

2003. Na donatorskoj konferenciji u Hagu prikupljeno 15,7 miliona evra za uspostaljanje i rad Suda za ratne zločine u Sarajevu.

2003. Vrhovni sud u Rimu bivšeg premijera Italije Đulija Andreotija, ranije osuđenog na 24 godine zatvora za saučesništvo u ubistvu novinara Karmina Pikorelija, koje je 1979. izvršila mafija, proglasio nevinim.

2006. Bivšem čileanskom diktatoru Augustu Pinočeu određen kućni pritvor zbog torture, ubistava i kidnapovanja tokom njegove 17 godina duge vladavine. Pinoče umro 10. decembra 2006. u bolnici u Santjagu. Procenjuje se da je tokom njegove diktature u političkim nemirima i progonima ubijeno oko 3.000 ljudi, dok ih je oko 28.000 bilo podvrgnuto raznim oblicima mučenja.

[Morpheus]

Na današnji dan 2. novembar

1642. Šveđani su u drugoj bici kod Brajtenfelda u Tridesetogodišnjem ratu pobedili austrijske carske trupe pod nadvojvodom Leopoldom, koji je izgubio najmanje 10.000 ljudi.

1687. U pobuni janjičara u Carigradu zbačen je sa vlasti turski sultan Muhamed IV, a na presto je došao njegov mlađi brat Sulejman III.

1721. Posle ratova protiv Otomanskog carstva i Švedske kojima je učvrstio Rusiju na Crnom moru i Baltiku, Petar Veliki je proglašen carem cele Rusije.

1755. Rođena je francuska kraljica Marija Antoaneta žena Luja XVI, ćerka austrijske carice Marije Terezije. Omražena u narodu kojem je poručila: "Ako nemate hleba, jedite kolače", optužena tokom Francuske revolucije da je tajnim vezama sa bečkim dvorom izdala Francusku, pogubljena je na giljotini 1793.

1766. Rođen je austrijski vojskovođa mađarskog porekla, feldmaršal Johan Jozef Radecki,vojni reformator i nacionalni heroj koji je više od pola veka predvodio austrijske trupe.

1785. Londonski proizvođač kočija Lionel Lukin patentirao je prvi čamac za spašavanje.

1789. U Francuskoj je konfiskovana imovina katoličke crkve što je bio prvi težak udarac katoličkoj crkvi u njenoj istoriji.

1815. Rođen je engleski matematičar Džordž Bul,osnivač simboličke logike i "Bulove algebre", koja je imala presudan značaj za razvoj kompjutera. Značajni su njegovi radovi "Istraživanje zakona mišljenja" i "Matematička analiza logike".

1841. Revoltirani britanskom okupacijom Kabula, Avganistanci su masakrirali 24 britanska oficira što je izazvalo drugi Avganistanski rat.

1906. Rođen je Lukino Viskonti,jedan od najznačajnijih italijanskih filmskih režisera koji je filmom "Zemlja drhti" (194 označio početak italijanskog neorealizma ("Bele noći", "Roko i njegova braća", "Gepard", "Sumrak bogova", "Smrt u Veneciji", "Nevino").

1917. Britanski ministar inostranih poslova Artur Džejms Balfur objavio je Deklaraciju, poznatu kao Balfurova deklaracija, o osnivanju jevrejske države u Palestini.

1930. Haile Selasije I krunisan je za cara Etiopije.

1938. Mađarska je anektirala južnu Slovačku, priključivši se rasparčavanju Čehoslovačke posle potpisivanja Minhenskog sporazuma septembra te godine.

1950. Umro je engleski dramski pisac, novinar i kritičar irskog porekla Džordž Bernard Šo. Književnu karijeru počeo je pisanjem romana i pozorišnih kritika, a proslavio se mnogobrojnim pozorišnim delima. Dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1925. ("Kandida", "Zanat gospođe Voren", "Major Barbara", "Pigmalion").

1953. Pakistanski parlament je proglasio Islamsku republiku Pakistan.

1956. Mađarska vlada je odbacila članstvo u Varšavskom paktu i zatražila pomoć UN zbog napada sovjetskih trupa; ŠSR je stavio veto u Savetu bezbednosti UN na zahtev zapadnih sila da se razmotri kriza u Mađarskoj.

1964. U Saudijskoj Arabiji je svrgnut kralj Saud, a za novog kralja proglašen je princ Fejsal.

1978. Dvojica sovjetskih kosmonauta, Jurij Romanenko i Georgij Grečko, vratila su se na Zemlju sa svemirske stanice "Saljut 6" posle 139 dana i 14 časova, što je bio novi rekord boravka u vasioni.

1994. Više od 430 ljudi poginulo je u požaru posle eksplozije u velikom skladištu nafte blizu jednog sela u južnom Egiptu.

1995. Vrhovni sud Argentine doneo je odluku o ekstradiciji nacističkog oficira Eriha Pribkea Italiji gde je optužen za ratne zločine tokom Drugog svetskog rata.

1998. Uragan "Mič", koji je harao kroz Centralnu Ameriku sedam dana, izazvao je ogromna razaranja, posebno u Hondurasu i Nikaragvi, a najmanje 9.000 ljudi je poginulo.

1999. Crna Gora je uvela nemačku marku kao paralelnu valutu uz jugoslovenski dinar.

2001. Posle više od pola veka u škole u Srbiji ponovo je uvedena veronauka.

2003. Sveštenik Kenon V. Džin Robinson imenovan je za biskupa američke Episkopalne crkve. On je prvi sveštenik koji je javno priznao da je homoseksualac.

2004. Na predsedničkim izborima u SAD ponovo je izabran republikanac Džordž Buš.

2004. Umro je šeik Zajed Ben al Nahajan (90), osnivač i istorijski lider Ujedinjenih Arapskih Emirata, koji je tom zemljom vladao od 1971. godine.

2004. Holandski filmski režišer i kolumnista Teo van Gog praunuk slikara Vinseta van Goga, ubijen je u Amsterdamu. Njega je ubodima noža usmrtio jedan Marokanac koji je kasnije uhapšen. Teo van Gog je snimio film o zlostavljanju žena u islamskim zemljama.

2008. Umro je Džon Dejli producent 13 filmova koji su dobili Oskara, među kojima su "Vod" Olivera Stouna, "Poslednji kineski car" Bernarda Bertolučija i "Priviđenja" Roberta Altmana.

[Morpheus]

Na današnji dan, 3. novembar

1534. - Engleski parlament usvojio je povelju kojom je kralj Henri VIII postao poglavar crkve, čime je papi oduzeta vlast nad crkvom u Engleskoj. Tome je prethodio sukob sa papom Leonom X koji nije hteo da poništi kraljev brak sa Katarinom Aragonskom i ozakoni njegovu vezu sa Anom Bolen.

1768. - Rođen je Đorđe Petrović Karađorđe, vođa Prvog srpskog ustanka protiv Turaka 1804. Nakon sloma ustanka 1813. pobegao je u Austriju, a zatim u Rusiju. Ubijen je po nalogu kneza Miloša Obrenovića 1817. kada se tajno vratio u Srbiju.

1801. - Rođen je italijanski operski kompozitor Vinčenco Belini, jedan od najpoznatijih stvaralaca italijanskog belkanta ("Norma", "Puritanci", "Pirat, "Kapuleti i Monteki").

1839. - Britanske fregate su kod Kantona potopile nekoliko kineskih džunki. Time je počeo Prvi opijumski rat protiv Kine, koji je završen potpisivanjem mirovnog sporazuma 1842. u Nankingu, pod veoma nepovoljnim uslovima za Kinu.

1852. - Rođen je japanski princ Mucuhito, od 1867. car Meiđi. Tokom vladavine (do 1912) potpuno je lišio vlasti šogunate, uspostavio centralnu carsku vlast, a feudalni Japan pretvorio u modernu kapitalističku državu. Premestio je prestonicu iz Kjota u Edo, koji je preimenovan u Tokio.

1883. - Ugušena je Timočka buna koja je počela u Zaječarskom okrugu mesec dana ranije zbog odluke vlasti o oduzimanju oružja, dotad poverenog svim vojnim obveznicima. Među vođama, koji su uhapšeni i streljani, bilo je istaknutih članova Radikalne stranke. Neki od njih, kao Nikola Pašić, uspeli su da pobegnu van zemlje, a stranka je pretrpela tesku krizu.

1901. - Rođen je francuski pisac i političar Andre Malro, učesnik Kineske revolucije (1924-27), Španskog građanskog rata, jedan od lidera Pokreta otpora u Drugom svetskom ratu, član Francuske akademije, De Golov ministar kulture od 1959. do 1969. ("Kraljevski put", "Ljudska sudbina", "Iskušenje Zapada", "Antimemoari").

1903. - Panama je, uz podršku SAD koje su poslale u panamske vode krstaricu "Nešvil", proglasila nezavisnost od Kolumbije.

1912. - Rođen je paragvajski diktator Alfredo Stresner, koji je na vlast došao vojnim pučem 1954. i sprovodeći teror protiv političkih protivnika vladao do 1989. kada je zbačen drzavnim udarom.

1918. - Nedelju dana uoči kapitulacije Nemačke u Prvom svetskom ratu na ratnim brodovima u Kilu izbila je pobuna mornara koja se proširila na više gradova (Hamburg, Libek, Bremen) gde su formirane privremene revolucionarne vlade. Nakon obračuna vlasti sa pobunjenicima nemački parlament je 6. februara 1919. ukinuo njihovu vlast.

1918. - Predstavnici austrougarske vojske potpisali su u Padovi kapitulaciju u Prvom svetskom ratu, što je bio poslednji državni akt 700-godišnje Habsburške monarhije.

1946. - Japanski car Hirohito odrekao se, izjavom preko radija, božanskih atributa, a carska vlast prešla je na izborni parlament.

1954. - Umro je francuski slikar i vajar Anri Matis, najčuveniji predstavnik fovističkog pravca i jedan od najznačajnijih francuskih i evropskih slikara XX veka.

1956. - Velika Britanija i Francuska prihvatile su prekid vatre na Bliskom istoku uz uslov da u područje Sueckog kanala budu poslate mirovne snage UN.

1957. - SSSR je lansirao prvi satelit sa živim bićem "Sputnjik 2" u kojem je bio pas Lajka.

1961. - U Tant je izabran za generalnog sekretara UN nakon pogibije Daga Hamaršelda.

1970. - Kandidat Fronta narodnog jedinstva Salvador Aljende postao je predsednik Čilea, kao prvi marksista u zapadnoj hemisferi izabran na slobodnim izborima. Ubijen je 1973. u državnom udaru generala Augusta Pinočea.

1991. - Hrvatske paravojne formacije proterale su stanovništvo i razorile 18 srpskih sela na području zapadne Slavonije.

1992. - Kandidat Demokratske stranke Bil Klinton je na izborima za predsednika SAD pobedio republikanca Džordža Buša, dotadašnjeg šefa države.

1996. - Umro je bivši samoproglašeni car Centralne Afričke Republike Žan Bedel Bokasa. Na vlast je došao vojnim udarom 1966, proglasio se 1972. doživotnim predsednikom, a 1976. carem. Oborio ga je 1979. bivši predsednik Dako i vratio zemlji status republike.

1998. - Umro je američki animator Bob Kejn (83), autor Betmena.

2002. - Na parlamentarnim izborima u Turskoj pobedila je Turska Partija pravde i razvoja, ali je njenom lideru Tajipu Erdoganu zabranjeno da preuzme premijerski položaj jer je ranije osuđen zbog islamističkih pobuna.

2005. - Umrla je En Burda, osnivač izdavačke kuće "Burda-Moden" i jedna od najuspešnijih poslovnih žena u Nemačkoj.

[Morpheus]

Na današnji dan, 4. novembar

1307. Švajcarska Konfederacija je proglasila nezavisnost od Austrije.

1650. Rođen je engleski kralj Vilijam III Oranski, koji je tokom vladavine od 1689. do 1702. učvrstio kraljevsku vlast, a pobedom nad katoličkim kraljem Džejmsom II 1690. ponovo uspostavio vlast u Irskoj. Po njemu je kasnije nazvan protestantski pokret oranžista koji svečanim marševima u Irskoj obeležava datum te pobede izazivajući proteste irskih katolika.

1814. Proglašen je norveški ustav, kojim je ta zemlja postala nezavisna Kraljevina Norveška, vezana za Švedsku personalnom unijom.

1847. Umro je nemački kompozitor i dirigent Feliks Mendelson, osnivač konzervatorijuma u Lajpcigu, istaknuti predstavnik muzičkog romantizma. Kao pijanista je debitovao u devetoj godini, u 15. je napisao prvu simfoniju, a u 16. majstorsko delo, scensku muziku za "San letnje noći".

1890. U Londonu je otvorena prva linija podzemne električne železnice u svetu.

1918. Jednu nedelju pred završetak Prvog svetskog rata poginuo je engleski pisac Vilfred Oven, čija poezija sadrži snažnu osudu rata. Znatno je uticao na posleratnu generaciju engleskih pesnika, a Bendžamin Britn komponovao je na njegove stihove muziku koju je uvrstio u svoj monumentalni "Ratni rekvijem".

1922. U dolini kraljeva kod Luksora u Egiptu engleski arheolog Hauard Karter je otkrio grob faraona Tutankamona.

1931. Društvo naroda optužilo je Japan zbog agresije na Mandžuriju. Zbog osude svetske javnosti, Japan je napustio Društvo naroda u martu 1933.

1939. Na predlog predsednika Frenklina Ruzvelta, američki Kongres je doneo zakon "Plati i nosi" (Cash and Carry) o prodaji ratnog materijala. U martu 1941. izglasan je Zakon o zajmu i najmu, sa još većim povlasticama zemljama koje su se borile protiv fašizma u Evropi.

1942. Završena je bitka kod El Alamejna u Drugom svetskom ratuu kojoj su Britanaca pod komandom generala Montgomerija porazili nemačko-italijanski Afrički korpus generala Ervina Romela. Time je otvoren put iskrcavanju Saveznika u severnoj Africi.

1946. Osnovan je UNESKO (Organizacija UN za obrazovanje, nauku ikulturu).

1956. Sovjetske trupe su ugušile pobunu u Mađarskoj, a zanovog premijera postavljen je Janoš Kadar. Dotadašnji premijer Imre Nađ sa još nekoliko saradnika sklonio se u jugoslovensku ambasadu u Budimpešti. Uprkos garancija novih vlasti da neće progoniti političke zatvorenike, Nađ je posle napuštanja ambasade 22. novembra uhapšen i nakon montiranog procesa pogubljen u junu 1958.

1956. Generalna skupština UN usvojila je rezoluciju o slanju mirovnih snaga na Bliski istok.

1956. Umro je srpski arheolog Miloje Vasić, koji je vršio iskopavanja preistorijskog naselja Vinča. Jedan je od osnivača arheologije u Srbiji, bio je profesor Beogradskog univerziteta i član Srpske akademije nauka i umetnosti.

1966. Najteže poplave u istoriji Italije zahvatile su trećinu zemlje. U Firenci je znatno oštećeno kulturno blago, uključujući mnoge freske na zidovima palata i crkava.

1979. Militantni islamski fundamentalisti okupirali su ambasadu SAD u Teheranu i uzeli 90 taoca, od kojih su 52 držali zatočene 444 dana. Oni su tražili izručenje iranskog šaha Reze Pahlavija, koji je nakon zbacivanja sa vlasti u islamskoj revoluciji izbegao iz zemlje.

1980. Republikanac Ronald Regan izabran je za predsednika SAD, koji je na položaju ostao dva mandata pošto je dobio i izbore 1984. godine.

1995. U Tel Avivu je ubijen izraelski premijer Jicak Rabin, koji je po dolasku na vlast 1992. počeo proces pomirenja sa Arapima. Atentat je izvršio izraelski ekstremista Jigal Amir, nakon mirovnog skupa na kojem je učestvovao premijer.

1998. Nakon kraćeg primirja, na Kosovu su obnovljeni sukobi srpskih snaga bezbednosti i naoružanih grupa kosovskih Albanaca.

2000. U Beogradu je izabrana nova vlada SR Jugoslavije, prva od 1990. u kojoj ne učestvuju članovi Socijalističke partije Srbije Slobodana Miloševića.

2002. Kina i deset država članica ASEAN-a potpisale su ugovor kojim je osnovana najveća bescarinska trgovinska zona na svetu, sa preko 1,7 milijardi ljudi.

2004. Sjedinjene Američke Države priznale su Makedoniji njeno ustavno ime Republika Makedonija.

2004. Umrla je američka glumica Dženet Li, ,poznata po ulozi u filmu Alfreda Hičkoka "Psiho", za koju je bila nominovana za Oskara.

[Morpheus]

Na današnji dan, 5. novembar

1630. Mirovnim sporazumom u Madridu završen englesko- španski rat. Španija i njena saveznica Austrija poražene na moru i kopnu. Na strani Engleza borili se Francuzi i Holanđani.

1831. Rođen Džejms Klark Maksvel, najveći teorijski fizičar XIX veka, profesor u Londonu i Kembridžu. U njegove najznačajnije radove ubrajaju se istraživanja u oblasti elektromagnetizma i matematička formulacija Faradejevih otkrića. Umro u Kembridžu na isti dan 1879.

1882. U Zagrebu umro srpski naučnik i filolog Đura Daničić, sekretar Društva srpske slovesnosti, profesor Liceja i Velike škole u Beogradu. Podržao Vuka Karadžića u borbi za reformu srpskog jezika i pravopisa. Kao sekretar Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti u Zagrebu 1880. pokrenuo izradu kapitalnog dela "Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika". Sa latinskog preveo Stari zavet.

1909. U Požarevcu rođena srpska slikarka i pesnikinja Milena Pavlović-Barili, najznačajnija predstavnica nadrealizma u srpskom slikarstvu. Od 1939. živela u SAD i radila kao ilustratorka modnog časopisa Vog, scenografkinja i kostimografkinja u njujorškim pozorištima. Posle pada sa konja umrla u Njujorku u 36. godini.

1911. Italija anektirala turske pokrajine u Libiji, Tripoli i Kirenaiku, i držala ih do 1943, kada su nemačko-italijanske snage, u II svetskom ratu, potisnute iz Afrike.

1913. Rođena britanska pozorišna i filmska glumica Vivijen Li. Stekla svetsku slavu ulogom Skarlet O'Hare u američkom filmu "Prohujalo s vihorom", za koju je dobila Oskara. U pozorištu igrala vodeće uloge u dramama Viljema Šekspira, najčešće kao partnerka Lorensa Olivijea, s kojim je bila u braku od 1937. do 1960. Drugog Oskara dobila za film "Tramvaj zvani želja".

1914. Francuska i Velika Britanija u I svetskom ratu objavile rat Turskoj.

1914. Pod komandom generala Oskara Poćoreka, u I svetskom ratu počela nova austrougarska ofanziva na Srbiju, srpske snage prisiljene da se povuku. Usledila kontraofanziva 3. decembra, pod komandom Živojina Mišića, završena pobedom srpske vojske u Kolubarskoj bici, polovinom decembra.

1926. Posle četvrtog atentata na Musolinija, u Italiji donet Zakon o zaštiti države, uveden totalitarni fašistički režim.

1930. Umro holandski lekar Kristijan Ajkman, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1929, za otkriće vitamina B. Utvrdio uzrok bolesti beri-beri.

1943. U Jajcu, u II svetskom ratu, osnovana Telegrafska agencija Nove Jugoslavije, TANJUG. Prvi direktor bio Vladislav Ribnikar.

1955. Umro francuski slikar Moris Utrijo. Mimo svih slikarskih pravaca i struja izgradio poseban doživljaj ambijenta slikajući pariske vedute, od kojih su najpoznatije one s motivima zabitih uličica i trgova Monmartra.

1956. Britanski padobranci izveli desant na Port Said, tokom britansko-francusko-izraelske agresije na Egipat. SSSR zapretio da će upotrebiti rakete ako Francuzi i Englezi ne prihvate prekid vatre.

1960. Umro američki filmski režiser kanadskog porekla Mak Senet, jedan od najznačajnijih autora burlesknih komedija u periodu nemog filma. Promovisao Čarlija Čaplina.

1989. Umro američki pijanista, poreklom ruski Jevrejin, Vladimir Horovic, jedan od najvećih majstora klavira u XX veku. SSSR napustio 1925. Prvi put posetio SSSR 1986, kada su njegovi koncerti u Moskvi i Lenjingradu praćeni ovacijama.

1991. Predsednici Srbije i Crne Gore Slobodan Milošević i Momir Bulatović odbacili, na Međunarodnoj konferenciji o Jugoslaviji u Hagu, četvrtu verziju Sporazuma za opšte rešenje jugoslovenske krize, ponudu međunarodnih posrednika.

1991. Britanski medijski magnat češkog porekla Jan Robert Maksvel nađen mrtav u Atlantskom okeanu kod Kanarskih ostrva. gde je krstario jahtom.

1996. Predsednik Pakistana smenio premijerli Benazir Buto, pod optužbom da je njena vlada korumpirana i sklona nepotizmu.

1996. Kandidat Demokratske stranke Bil Klinton ponovo izabran za predsednika SAD, pobedivši republikanca Boba Dola.

2000. Poslednji etiopski car Haile Selasije sahranjen u sabornoj crkvi Svete Trojice u Adis Abebi, 25 godina pošto je, u 83. godini, umro pod sumnjivim okolnostima, a potom sahranjen na način koji ne dolikuje vladaru. Harizmatični afrički vođa, po legendi direktan potomak kralja Solomona i kraljice od Sabe, svrgnut posle 44 godine vladavine u vojnom udaru 1974.

2001. U Beogradu potpisan sporazum o saradnji jugoslovenskih vlasti i UNMIK-a, kojim su potvrđeni osnovni principi i obaveze iz rezolucije 1244 Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija. Otvoren put za učešće Srba na izborima na Kosovu.

2001. Umro britanski filmski producent Roj Bolting.

2004. Umro novinar Sergije Lukač. Bio dugogodišnji urednik i novinar beogradskog nedeljnika NIN i osnivač Katedre za novinarstvo na Fakultetu političkih nauka u Beogradu, gde je bio redovni profesor do 1985.

2006. Umro premijer Turske Bulent Edževit, na tom položaju u pet mandata, s političkom karijerog dugom gotovo pola veka. Poslao tursku vojsku na Kipar 1974, za njegova mandata Turska dobila status kandidatkinje za članstvo u Evropskoj uniji, 1999.

2006. Bivši predsednik Iraka Sadam Husein osuđen na smrtnu kaznu vešanjem, zbog zločina protiv čovečnosti. Na čelu države od 1979. do 2003. Pogubljen 30. decembra 2006.

[Morpheus]

Na današnji dan, 6. novembar

1632. Švedski kralj Gustav II Adolf, vojskovođa i vojni reformator, poginuo u Tridesetogodišnjem ratu, u bici kod Licena. Njegova vojska u toj bici potukla snage Protivreformacije pod komandom generala Valenštajna.

1661. Rođen španski kralj Karlos II, poslednji monarh iz dinastije španskih Habsburga. Posle njegove smrti počeo Rat za špansko nasleđe. Pošto nije imao muškog potomka, za naslednika odredio Filipa Anžujskog, unuka Luja XIV i osnivača burbonske dinastije u Španiji koji je kao Filip V stupio na presto posle Utrehtskog mira, 1714.

1771. Rođen nemački izdavač i štampar Alojz Zenefelder. 1796. izumeo hemijski postupak štampanja, autografiju i litografiju, 1826. litografiju u više boja. Napisao "Udžbenik litografije".

1787. Rođen Vuk Stefanović Karadžić, reformator srpskog jezika i pravopisa. Objavio više zbirki narodnih pesama i pripovedaka, prvu srpsku gramatiku i rečnik. Uređivao almanah Danica i nastojao da Evropu upozna sa srpskim narodnim blagom. Borio se protiv samovlašća kneza Miloša Obrenovića i jakog fronta protivnika reforme jezika. Umro u Beču 1864. Njegovi posmrtni ostaci 1897. preneti u Beograd i sahranjeni, uz Dositeja Obradovića, ispred Saborne crkve u Beogradu.

1814. Rođen belgijski proizvođač duvačkih instrumenataAdolf Saks. 1840. izumeo muzički instrument nazvan po njemu.

1860. Za predsednika SAD izabran Abraham Linkoln. U januaru 1863. proglasio oslobođanje američkih robova. Tokom njegovog mandata vođen Američki građanski rat, u kom je Unija severnih država pobedila robovlasnički Jug. Šest dana po završetku rata ubijen u pozorišnoj loži, u atentatu koji je izvršio jedan od glumaca.

1861. Rođen kanadski trener Džejms Nejsmit. 1891. izmislio košarku kao dopunski sport za igrače američkog fudbala. Košarka u Evropu stigla preko vojnika SAD, a u Beograd 1923, preko izaslanika Crvenog krsta, Amerikanca Viljema Vilanda, koji ju je prikazao na kursu za učitelje.

1880. Francuski mikrobiolog Šarl Laveran, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1907, otkrio uzročnika malarije, ali nije mogao da objasni kako ona dospeva u organizam. Engleski lekar Ronald Ros 15 godina kasnije utvrdio da malariju prenose komarci.

1893. U Petrogradu umro ruski kompozitor Petar Iljič Čajkovski, po mnogima klasik ruske muzike. Njegovo delo, inspirisano narodnom muzikom, bajkama i ruskom istorijom, obuhvata sve muzičke vrste.

1911. Fransisko Madero, vođa meksičke revolucije protiv diktatora Porfirija Dijasa, postao predsednik Meksika.

1917. Posle pet meseci borbi, u I svetskom ratu, pobedom zapadnih saveznika nad Nemcima, okončana treća bitka kod belgijskog grada Ipr. Linija fronta pomerena nepunih 10 kilometara, poginulo najmanje 240.000 vojnika.

1931. Održan antirežimski protestni skup na Beogradskom univerzitetu, studenti potom krenuli u protestnu šetnju Knez Mihailovom ulicom. Policija uhapsila 13, povređeno šest studenata.

1943. Armija SSSR u II svetskom ratu oslobodila Kijev, posle dvogodišnje nemačke okupacije.

1950. U Beogradu osnovan Muzej primenjene umetnosti Srbije.

1964. U saobraćajnoj nesreći poginuo Slobodan Penezić Krcun, predsednik Vlade Srbije i funkcioner Komunističke partije. Posle II svetskog rata bio načelnik OZNA za Srbiju, potom ministar unutrašnjih poslova Srbije.

1975. Na inicijativu kralja Hasana počeo Zeleni marš. 350.000 Marokanaca sa zastavicama i Kuranom u rukama prešlo u Zapadnu Saharu, tražeći dekolonizaciju te oblasti. Narednih dana u Madridu potpisan sporazum kojim je Španija predala Zapadnu Saharu Maroku i Mauritaniji.

1996. Bivša jugoslovenska republika Hrvatska postala 40. članica Saveta Evrope.

1999. Australijanci na referendumu s 55 odsto glasova odbacili predlog da britanski monarh kao šef države bude zamenjen republikanskim ustrojstvom države.

2001. Medijski magnat, republikanac Majkl Blumberg, izabran za gradonačelnika Njujorka. Nasledio Rudolfa Đulijanija, gradonačelnika u vreme septembarskih napada.

2005. Monsinjor Kiro Stojanov u Skoplju, u katedrali Presvetog srca Isusovog, postavljen za skopskog biskupa i apostolskog egzarha u Makedoniji. Prvi Makedonac posle 104 godine na rukovodećem položaju u katoličkoj crkvi u toj zemlji.

2005. Irački boing 737 sleteo na aerodrom u Teheranu, obavljen prvi komercijalni let u 25 godina.

[Morpheus]

Na današnji dan, 7. novembar

1598. - Rođen je španski slikar Fransisko de Surbaran, čije delo, uz stvaralaštvo Velaskeza, predstavlja vrhunac španskog baroknog slikarstva. Bio je dvorski slikar kralja Filipa IV (1638 ), a njegovi najbolji radovi nalaze se u samostanima u Sevilji.

1659. - Francuska i Španija su zaključile Pirinejski mir, kojim je završen rat između dve zemlje započet 1635.

1867. - Rođena je poljska naučnica Marija Sklodovska Kiri, prva žena koja je stekla akademsku titulu pariske Akademije medicine i postala šef katedre za fiziku na Sorboni. Radeći sa suprugom Pjerom na istraživanju radioaktinosti, otkrila je radijum (1898 ) i polonijum. Supružnici Kiri su 1903. podelili Nobelovu nagradu za fiziku sa Bekerelom, a 1911. Marija Kiri je dobila Nobelovu nagradu za hemiju.

1875. - Britanski istraživač Vernej Kameron stigao je na atlantsku obalu Afrike kao prvi Evropljanin koji je prešao Afriku od obale do obale. Na taj put krenuo je 1873. iz Zanzibara.

1879. - Rođen je ruski revolucionar Lav Davidovič Bronštejn, poznat kao Lav Trocki, jedna od ključnih ličnosti u obe ruske revolucije, 1905. i 1917. Bio je član Politbiroa boljševičke partije, predsednik uticajnog Petrogradskog sovjeta, šef diplomatije u prvoj sovjetskoj vladi. Nakon sukoba sa Staljinom, isključen je 1927. iz partije, 1929. je proteran iz SSSR, a u avgustu 1940. po Staljinovom nalogu ubijen u Meksiku. Njegova ideja o permanentnoj revoluciji, kao jedinom načinu za pobedu socijalizma u svetu, našla je sledbenike u pokretu trockista.

1913. - Rođen je francuski pisac Alber Kami, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1957. ("Stranac", "Kuga", "Mit o Sizifu", "Pisma nemačkom prijatelju", "Pobunjeni čovek").

1917. - U Petrogradu je pod vodstvom vođe boljševika Vladimira Iljiča Lenjina počela Oktobarska socijalistička revolucija. Crvena garda zauzela je sve značjane punktove u gradu, srušena je privremena vlada Aleksandra Kerenskog i formirana prva sovjetska vlada s Lenjinom na čelu.

1944. - Frenklin Rozevelt izabran je četvrti put za predsednika SAD, što je jedinstven slučaj u američkoj istoriji.

1946. - Završena je prva savezna radna akcija omladine Jugoslavije na železničkoj pruzi Brčko-Banovići. Oko 70.000 mladih iz cele zemlje i 2.000 iz inostranstva izgradilo je za 190 dana prugu dugu 90 kilometara.

1956 - Tokom Suecke krize, Generalna skupština UN izglasala je rezoluciju kojom je Velikoj Britaniji, Francuskoj i Izraelu naloženo da odmah povuku trupe iz Egipta.

1972. - Ričard Nikson izabran je drugi put za predsednika SAD, ali je u avgustu 1974. bio prisiljen da podnese ostavku zbog afere Votergejt u kojoj je otkriveno da su pristalice republikanaca uoči tih izbora, radi špijunaže provalile u glavno sedište Demokratske stranke. To je bilo prvi put da američki predsednik podnese ostavku.

1973. - SAD i Egipat su uspostavili pune diplomatske odnose, prekinute posle Šestodnevnog rata 1967. u kojem je izraelska armija porazila egipatske snage i zauzela Sinaj, područje Gaze i Golansku visoravan u Siriji.

1987. - U Tunisu je u državnom udaru koji je predvodio premijer Bin Ali oboren Habib Burgiba, predsednik države od sticanja nezavisnosti 1956. Ben Ali je za 84-godišnjeg lidera, koji je 1974. proglašen doživotnim predsednikom Tunisa, rekao da je isuviše senilan da bi vladao.

1990. - Meri Robinson je, na prvim predšedničkim izborima posle 17 godina, postala prva žena predsednik Irske.

1992. - Umro je slovački državnik Aleksander Dubček, vođa reformističkog pokreta u Čehoslovačkoj krajem šezdesetih godina XX veka nazvanog "Praško proleće", promoter "socijalizma sa ljudskim likom". U januaru 1968. je izabran za generalnog sekretara Centralnog komiteta KPČ, a u avgustu iste godine je smenjen nakon vojne intervencije Varšavskog pakta. Posle pada komunističkog režima 1989. izabran je za predsednika čehoslovačkog parlamenta.

2000. - Održani su predsednički izbori u SAD koji su, zbog spora oko izbornih rezultata, doveli zemlju u političku krizu bez presedana. Odlukom Vrhovnog suda SAD 13. decembra za predsednika je izabran republikanski kandidat Džordž Buš Mlađi.

2001. - Belgijska nacionalna avio kompanija Sabena podnela je zahtev za bankrot i time postala prva evropska avio kompanija koja je to uradila zbog velikih gubitaka u avio industriji, nakon terorističkih napada na Ameriku 11. septembra 2001. godine.

2002. - Na referendumu na Gibraltaru, većinom glasova odbijen je britansko-španski plan o podeli suvereniteta nad ovom kolonijom, što je izazvalo zastoj u pregovorima između Londona i Madrida.

2004. - Umro je južnoafrički scenarista Gibson Kente (72), osnivač pozorišta Crnaca, koji je otvoreno priznao da ima AIDS.

2007. - U Briselu je parafiran Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju između Evropske unije i Srbije. Sporazum su parafirali potpredsednik Vlade Srbije Božidar Đelić i komesar za proširenje EU Oli Ren. Pregovori sa EU trajali su dve godine, uključujući i jednogodišnji prekid.

[Morpheus]

Na današnji dan 8. novembar

1519. Španski osvajač Hernana Kortez stigao je u Meksiko, gde su ga Asteci, verujući da je on reinkarnacija asteškog božanstva Kecalkoatl,primili s najvećim počastima.

1520. Po naredbi danskog kralja Kristijana II izvršen je pokolj više od 80 švedskih sveštenika i plemića. "Stokholmsko krvoproliće" podstaklo je ustanak kojim je, pod vođstvom Gustava Vase 1521. Švedska oslobođena danske vlasti.

1656. Rođen je engleski astronom i geofizičar Edmund Halej,koji je prvi odredio putanju jedne komete i predvideo njeno periodično pojavljivanje (Halejeva kometa). Izradio je prvi katalog sjajnih zvezda južnog neba i prvu meteorološku kartu.

1674. Umro je engleski pisac Džon Milton po mnogima najveći engleski pesnik uz Šekspira. Pristalica Olivera Kromvela i građanske revolucije postaje 1649. sekretar za latinski u Kromvelovoj vladi i piše političke religiozne i filozofske pamflete. Svoja najbolja dela napisao je nakon
restauracije, slep, siromašan i razočaran u politiku i društvo

1793. Prvi put je za javnost otvoren Luvr, dvorac francuskih kraljeva od 1204, koji je odlukom revolucionarne vlade 1791. pretvoren u muzej.

1805. Smederevski dizdar Muharem Guša Bošnjak predao je ključeve grada vođi Prvog srpskog ustanka Karađorđu. Tim činom Smederevo se uvrstilo među prve srpske varoši koje je Karađorđe oslobodio od Turaka.

1847. Rođen je irski književnik i pozorišni kritičar Bram Stoker, autor romana o Drakuli (1897), koji je za autorova života ostao potpuno nezapažen. Otkrila ga je filmska produkcija ostvarivši niz filmova o egzotičnom transilvanskom grofu-vampiru.

1858. Posle pobede nad turskom vojskom na Grahovu, Crna Gora je dobila međunarodno utvrđene granice prema Otomanskom carstvu, za koje su garantovale velike sile - Rusija, Austrija, Francuska i Pruska.

1895. Nemački fizičar Vilhelm Konrad Rendgen otkrio je X zrake koji su po njemu nazvani Rendgenovi zraci. Za taj izum dobio je 1901. Nobelovu nagradu za fiziku.

1900. Rođen je srpski kompozitor, dirigent, muzički pedagog i kritičar Mihailo Vukdragović, profesor i rektor Muzičke akademije u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti (simfonijska poema "Put u pobedu", kantate "Srbija", "Svetli grobovi", "Vezilja slobode", solo pesme, gudački kvarteti, filmska i scenska muzika).

1917. Savet narodnih komesara uspostavljen je kao nova vlada Rusije s Lenjinom na čelu. Lav Trocki postao je komesar za inostrane poslove, a Staljin komesar za narodnosti.

1917. Umro je srpski pisac Milutin Bojić, autor poeme "Plava grobnica" posvećene masovnom sahranjivanju srpskih vojnika u more, posle povlačenja preko Albanije u Prvom svetskom ratu. Sahranjen je na solunskom groblju Zejtinlik. Napisao je četiri knjige pesama i više drama, uključujući "Kraljevu jesen" i "Uroševu ženidbu".

1923. Sprečen je pokušaj Adolfa Hitlera u Minhenu da s generalom Ludendorfom izvede puč. Vođa nacista je uhapšen četiri dana kasnije i osuđen na pet godina zatvora, ali je krajem 1924. amnestiran. Tokom boravka u zatvoru napisao je knjigu "Maj kampf" (Moja borba), koja je kasnije postala biblija nacizma.

1942. Savezničke snage pod komandom generala Dvajta Ajzenhauera počele su iskrcavanje u severnoj Africi u Drugom svetskom ratu. Borbe protiv nemačko-italijanskih trupa završene su 13. maja 1943. pobedom Saveznika.

1960. Kandidat Demokratske stranke Džon Kenedi postao je u 43. godini najmlađi predsednik u istoriji SAD. Ubijen je u atentatu u Dalasu 22. novembra 1963.

1986. Umro je ruski političar Vjačeslav Molotov, šef sovjetske diplomatije od 1939. do 1949. i od 1953. do 1956, glavni pregovarač s nacističkom Nemačkom u pripremi sovjetsko-nemačkog pakta o nenapadanju (1939). Od 1931. do 1941. bio je i predsednik Saveta narodnih komesara (vlade). Jedan od najbližih Staljinovih saradnika, isključen je iz partije u junu 1957. i smenjen sa svih funkcija. Vraćen je u partiju 1984. u 95. godini života.

1989. Daglas Vajlder izabran je za guvernera Virdžinije, kao prvi crnac u istoriji SAD koji je postao guverner jedne američke države. Istog dana Dejvid Dinkins je izabran za prvog crnog gradonačelnika Njujorka.

1998. Sud u Bangladešu osudio je na smrt 15 bivših oficira, optuženih za ubistvo bangladeškog predsednika šeika Mudžibura Rahmana u vojnom udaru u avgustu 1975.

1999. U 101. godini je umro slovenački i jugoslovenski gimnastičar Leon Štukelj, najstariji olimpijski šampion i prvi olimpijski pobednik sa prostora bivše Jugoslavije. Štukelj, koji je samo dve godine mlađi od modernih Olimpijskih igara, osvojio je šest olimpijskih medalja, među kojima tri zlatne, dve u Parizu 1924. I jednu u Amsterdamu 1928.

2001. Pripadnici jedinica za specijalne operacije Srbije ("Crvene beretke") počeli su protest u centru za obuku u Kuli. Četiri dana kasnije oni su transporterima blokirali ceo centar i deo autoputa u Beogradu. Protest je završen 17. novembra nakon pregovora s vladom Srbije.

2001. Francuski gornji dom parlamenta, Senat, ušvojio je zakon kojim se Korzici dozvoljava ograničena autonomija, iz kojeg su prethodno izbačeni mnogi ključni članovi.

2004. Ubila se Iris Čang (36), autorka knjige "Silovanje Nankinga", koja predstavlja osvedočenu istoriju japanske brutalnosti u Kini tokom 30-tih godina prošlog veka. Knjiga je pokrenula preispitivanje tamne istorije japanske okupacije Kine.

[Morpheus]

Na današnji dan 9. novembar

1799. - Napoleon Bonaparta je vojnim udarom srušio vladu Direktorijuma i kao prvi konzul preuzeo vlast u Francuskoj (18. brimer). Napoleon je potom kao car od 1804. zavladao Francuskom i velikim delom Evrope donoseći, pored ratnih nevolja, kapitalne društvene promene. Napoleonovska administracija ukinula je zastarele feudalne režime, zavela modernu upravu i postavila osnove modernog industrijskog razvoja.

1818. - Rođen je Ivan Sergejevič Turgenjev, jedan od prvih ruskih pisaca čija su dela prodrla na Zapad. Za života je uživao mnogo veći ugled u francuskim, nego u ruskim književnim krugovima. Autor je romana "Očevi i deca", "Lovčevi zapisi", "Uoči novih dana", "Prolećne vode". Poznata je i njegova drama "Mesec dana na selu".

1835. - Rođen je Davorin Jenko, jedan od najznačajnijih kompozitora romantičara u slovenačkoj i srpskoj muzici. Autor je srpske himne "Bože pravde" i slovenačke "Naprej, zastava slave". Kao dirigent beogradskog Narodnog pozorišta (1871-1902) komponovao je muziku za više od 80 pozorišnih komada. Autor je prve srpske operete "Vračara".

1841. - Rođen je Eduard VII, kralj Velike Britanije i Irske i car Indije, najstariji sin kraljice Viktorije. Tokom njegove vladavine od 1901. završen je Burski rat, sklopljen je sporazum s Japanom 1902, s Francuskom 1904. i s Rusijom dogovor o podeli sfera u Aziji 1907.

1888. - Rođen je francuski političar, ekonomista i diplomata Žan Mone, tvorac plana o modernizaciji francuske privrede posle Drugog svetskog rata, prvi predsednik Evropske zajednice za ugalj i čelik (1952-55) i predsednik Akcione komisije za stvaranje Sjedinjenih država Evrope (1956-75).

1918. - U Berlinu su posle generalnog štrajka radnici izašli na ulice, vojnici su odbili da intervenišu protiv njih i pridružili su se pobuni. Vlast u gradu preuzeo je Radnički sovjet, a car Vilhelm II abdicirao je i pobegao u Holandiju. Dva dana kasnije Nemačka je potpisala mirovni ugovor kojim je okončan Prvi svetski rat.

1937. - U japansko-kineskom ratu, japanske trupe su zauzele Šangaj.

1938. - Tokom noći nacisti su u Nemačkoj demolirali više od 7.000 jevrejskih kuća i prodavnica i spalili stotine sinagoga. Ubijeno je preko 90 Jevreja. Ovaj pogrom Jevreja dobio je naziv "Kristalna noć" jer su ulice nemačkih gradova bile prekrivene razbijenim staklom.

1940. - Umro je britanski državnik Artur Nevil Čembrlen, vođa Konzervativne stranke i premijer Velike Britanije od 1937. do 1940. U uzaludnom naporu da izbegne vojni sukob s Nemačkom, potpisao je 1938. Minhenski sporazum s Adolfom Hitlerom.

1952. - Umro je izraelski državnik i hemičar Haim Vajcman, prvi predsednik novoformirane države Izrael 1948, predsednik Svetske cionističke organizacije (1920-31) i Jevrejske agencije (1929-31. I 1935-46). Kao hemičar pronašao je postupak za protizvodnju acetona i butanola.

1953. - Umro je kralj Abdul-Aziz Ibn Saud, koji je 1932. osnovao kraljevinu Saudijsku Arabiju, osvojivši pre toga čitavu centralnu Arabiju.

1963. - U japanskom rudniku uglja Omuta u eksploziji gasa poginula su 452 rudara, a 470 ih je ranjeno. Istog dana poginuo je 161 putnik u sudaru teretnog voza s putničkim vozom na pruzi za Tokio.

1970. - Umro je francuski državnik i general Šarl de Gol, vođa pokreta "Slobodna Francuska" u Drugom svetskom ratu kojim je rukovodio iz Londona, prvi posleratni premijer, osnivač i prvi predsednik Pete republike od 1958. do 1969, kada se povukao jer nije dobio većinu na referendumu o regionalizaciji zemlje i ukidanju Senata. Suprotstavljao se prestižu SAD u Evropi, povukao francuske snage iz NATO pakta, a američkim snagama onemogućio da drže svoje baze u Francuskoj (1966). Okončao je sedmogodišnji rat u Alžiru nakon čega je ta zemlja stekla nezavisnost. Napisao je "Ratne memoare".

1977. - Izraelski avioni napali su ciljeve u južnom Libanu i tomprilikom, kako je saopštila libanska vlada, uništili su dva sela i ubili najmanje 60 civila.

1985. - Ruski velemajstor Gari Kasparov je u 23. godini postao najmlađi svetski prvak u istoriji šaha. U meču za titulu pobedio je ruskog velemajstora Anatolija Karpova rezultatom 13:11.

1989. - Stotine hiljada Istočnih Nemaca krenulo je prema Zapadnoj Nemačkoj, a veliki broj Zapadnih Nemaca krenuo je u suprotnom pravcu, samo nekoliko sati nakon što je vlada objavila da je otvorena granica prema Zapadu. Pad "Berlinskog zida", simbola podele Evrope posle Drugog svetskog rata, bio je prvi korak ka ponovnom ujedinjenju dve Nemačke.

1993. - U muslimansko-hrvatskim sukobima u bosanskom ratu Hrvati su srušili Stari most na reci Neretvi u Mostaru, simbol grada sagrađen u vreme Otomanskog carstva u XVI veku.

1995. - Predsednik PLO Jaser Arafat prvi put je posetio Izrael i tom prilikom izrazio saučešće udovici izraelskog premijera Jicaka Rabina koji je ubijen u atentatu 4. novembra.

2001. - Umro je bivši italijanski predsednik Đovani Leone, koji je 1978. bio primoran da podnese ostavku zbog optužbi za korupciju.

2002. - U Dženinu, gradu na Zapadnoj obali, izraelske snage suubile Ijada Savalu, lidera miltantnog krila islamskog Džihada, koji je bio među prvima na izraelskim poternicama.

2003. - Umro je američki saksofonista Badi Arnold, jedan od osnivača Programa za pomoć muzičarima zavisnim od droge ili alkohola.

2005. - U terorističkim napadima bombaša samoubica na tri međunarodna hotela u Amanu, glavnom gradu Jordana, ubijeno je 60 osoba.

2007. - U višednevnim vremenskim nepogodama na Filipinima poginulo je više od 800 osoba, a preko 750 se vodi kao nestalo.

[Morpheus]

Na današnji dan, 10. novembar

1444. U bici kod Varne, u Bugarskoj, snage turskog sultana Murata II pobedile poljsko-ugarsku vojsku kralja Vladislava III Jagjeloviča i erdeljskog vojvode Janoša Hunjadija, u srpskim narodnim pesmama poznatog kao Sibinjanin Janko. Poljski kralj Vladislav u toj bici poginuo. Poslednji pokušaj evropskih sila da odbrane Konstantinopolj od turskog osvajanja.

1493. Rođen švajcarski alhemičar i lekar Teofrast Bombast fon Hohenhajm, poznat kao Paracelzus, pisac medicinskih i okultnih dela, koji je odlučujuće doprineo primeni hemije u medicini. Osnivač jatrohemije, smera u medicini kojim se svi životni procesi i bolesti objašnjavaju hemijskim reakcijama u organizmu.

1759. Rođen nemački pisac Johan Kristof Fridrih fon Šiler, u čijem delu se s poezijom prožimaju filozofija, istorija i književna teorija. Njegove drame imale ogroman uspeh, njegove balade bile najčitanije pesme u Nemačkoj, a na njegovu "Odu radosti" Betoven komponovao čuveni završni stav IX simfonije.

1796. Umrla ruska carica Katarina II Aleksejevna. Na presto došla 1762, posle dvorskog udara u kom je svrgnut, potom ubijen, njen muž Petar III. Kao pobornik prosvetiteljskih ideja, stekla veliku popularnost. Uspešno ratovala protiv Poljske i Turske i proširila teritoriju Rusije. Za vreme njene vladavine ugušen seljački ustanak pod vođstvom donskog kozaka Jemeljana Pugačova.

1891. Umro francuski pisac Artur Rembo. Najbolja dela napisao između 17. i 20. godine. Hvaljena preko mere i žestoko osporavana, njegova poezija uticala na sve poetske pravce XX veka, posebno na simboliste i nadrealiste.

1919. Rođen ruski inženjer Mihail Timofejevič Kalašnjikov, konstruktor automatske puške AK-47.

1928. Regent Japana od 1920. Hirohito krunisan za cara. Tokom njegove vladavine Japan napao Kinu, 1931. i 1937, s Hitlerovom Nemačkom 1936. sklopio Antikominternski pakt, 1940. Trojni savez s Nemačkom i Italijom. Proglasio kapitulaciju Japana 1945. Na prestolu ostao do smrti, 1989.

1938. Umro državnik i prvi predsednik turske republike Mustafa Kemal-paša Ataturk. Pod njegovim vođstvom 1922. zbačen poslednji sultan Muhamed VI, 1923. Turska proglašena za republiku.

1963. U epidemiji kolere u Indiji i Pakistanu za nekoliko nedelja umrlo više od 1.500 ljudi.

1975. Vlade SFRJ i Italije potpisale Osimski sporazum. Regulisane granice između dve zemlje, uključujući sporan deo od međe Vasi do zaliva Sveti Jernej i voda Tršćanskog zaliva.

1982. Umro Leonid Ilič Brežnjev, generalni sekretar Komunističke partije i predsednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR-a od 1964, kada je smenjen Nikita Hruščov. Zamenio ga Jurij Andropov.

1989. Centralni komitet Komunističke partije Bugarske smenio Todora Živkova, koji je 35 godina bio na čelu partije, a od 1971. i predsednik Državnog saveta. Vođstvo partije preuzeo Petar Mladenov. Živkov potom izbačen iz partije i optužen za korupciju.

1991. U Vukovaru počele ulične borbe pripadnika Jugoslovenske narodne armije i hrvatskih policijskih snaga. Jedinice JNA osvojile Vukovar 18. novembra.

1994. Irak priznao Kuvajt kao suverenu državu.

1995. Vojne vlasti u Nigeriji, pod optužbom za ubistvo, obesile aktivistu za prava manjina Kena Saro Vivu i osam njegovih saradnika.

1997. Predsednici Rusije i Kine, Boris Jeljcin i Đijang Cemin, potpisali deklaraciju kojom je okončan dugogodišnji pogranični spor dveju zemalja.

2001. Umro američki pisac Ken Kesi. 1962. objavio roman "Let iznad kukavičjeg gnezda", o pobuni protiv rigidnih autoriteta, koji je inspirisao hipi-pokret 60-ih godina XX veka.

2001. Članovi Svetske trgovinske organizacije formalno prihvatili uslove za ulazak Kine u tu organizaciju.

2003. Ministri odbrane SAD i Vijetnama Donald Ramsfeld i Pam Van Tra sastali se u Pentagonu, u SAD. Prvi ministarski susret od kraja Vijetnamskog rata 1975.

2003. U Londonu umro Kanan Banana, prvi predsednik nezavisnog Zimbabvea.

2004. Vlada Republike Srpske uputila javno izvinjenje porodicama Bošnjaka stradalim u Srebrenici od 10. do 19. jula 1995, konstatujući da se u Srebrenici desio zločin velikog obima.